Τρίτη 24 Ιουλίου 2012

Για την Έλλη Αλεξίου - μια προσωπική μαρτυρία

Με αφορμή την παρουσίαση στο ιστολόγιο  Γυρίζω σελίδα  βιβλίων και βιογραφικών στοιχείων για την  Έλλη Αλεξίου, θυμήθηκα τη γνωριμία μου μαζί της κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '70.

Ήταν λίγο μετά το θάνατο του Κώστα Βάρναλη (πέθανε το Δεκέμβρη του 1974, θυμάμαι την κοσμοσυρροή στην κηδεία του, τα τραγούδια) και στο Πολιτιστικό του ΕΜΠ του οποίου ήμουν από τα ιδρυτικά μέλη τότε μετά τη μεταπολίτευση, προγραμματίσαμε εκδήλωση στη μνήμη του. Κύριος ομιλητής θα ήταν ο Ασημάκης Πανσέληνος (ένας γλυκύτατος άνθρωπος, είχα πάει στο σπίτι του κάπου στην Κηφισιά να τον καλέσω, μου είχε χαρίσει κι ένα βιβλίο του με ποιήματα), ενώ είχαμε καλέσει επίσης την Έλλη Αλεξίου και το Βασίλη Ρώτα (δεν θυμάμαι ποιους άλλους, δυστυχώς). 

Είχα αναλάβει να πάω στο σπίτι της Αλεξίου να την φέρω στο Πολυτεχνείο εκείνη τη μέρα, έμενε κάπου Αλεξάνδρας (επίσης δεν θυμάμαι πού ακριβώς...). Όταν πήγα λοιπόν, βρήκα μια πολύ κομψή κυρία μεγάλης ηλικίας, γιαγιά, γεματούλα, με κότσο στα μαλλιά που τα είχε πιάσει με ένα επίσης κομψό κοκαλάκι και... φόραγε πλουμιστό πασουμάκι με τακούνι και χωρίς φτέρνα παρακαλώ! 

Για μένα, τότε που οι φοιτήτριες φοράγαμε φαρδιές φούστες "τσιγγάνικες" (μάλιστα  για... χρώμα  προτιμούσα το μωβ σικλαμέν λόγω... γυναικείου κινήματος), κρατούσαμε ταγάρι και αφήναμε τα μαλλιά ατημέλητα μακριά, ήταν η μεγάλη έκπληξη, η απομυθοποίηση του αριστερού "καλόγερου". Μου έδωσε να κρατώ ένα σακουλάκι κουλουράκια να τα δώσω, μου είπε, στο Ρώτα. Και του τα έδωσα. Ήταν ο πιο παππούς. Καθόταν ήσυχα στην καρέκλα του του, τον θυμάμαι σα μια σταλιά. Έχω πάντα την εικόνα του παππού που λέει παραμύθια και ήταν ωραίος παραμυθάς ...

Το σύντομο βιογραφικό που έδωσε χειρόγραφο στις 5/2/1977.
Πηγή:  Αρχείο ΕΛΙΑ, το βρήκα στη σχετική σελίδα του ΕΚΕΒΙ)
Πλήρες βιογραφικό για την Έλλη Αλεξίου βρίσκονται στο ΕΛΙΑ. Στο σύντομο χειρόγραφο σημείωμα που έδωσε στις 5 Φεβρουαρίου 1977 στο Μάνο (προφανώς Μάνο Χαριτάτο, ιδρυτή και ψυχή του ΕΛΙΑ), καταλήγει:

"... Επειδή είμαι 82 χρονώ, για να σου εξιστορούσα αγαπητέ μου Μάνο, τη ζωή μου, θα χρειαζόμουν ένα κατάστιχο κι ούτε θα 'φτανε. Και προς τι ο τόσος μόχθος.
Με την αγάπη μου πάντα
Έλλη Αλεξίου"


Με την αγάπη μας στη γυναίκα Έλλη Αλεξίου!

Για τη σημερινή μέρα
24 Ιουλίου 1974  Κάτω η χούντα!

Δευτέρα 23 Ιουλίου 2012

Ένα εισιτήριο για την ανατολή παρακαλώ ...


Οι μέρες, οι μήνες και τα χρόνια δύσκολα,

"... Ω διάολε!... Ολα να 'χουν χαθεί και να 'χουν πάει
κι οι ανθρώποι δραπετεύσει από τους τόπους,
κι αυτό το πλοίο να τραβάει και να τραβάει,
χωρίς μηχανικούς, χωρίς ανθρώπους...

Και χωρίς φώτα. Ακυβέρνητο. Και όλο
να χλιμιτράει στο χάος. Κι ως θα κλαίω,
-κι όλο να ψάχνομαι, να ψάχνομαι στο μώλο
κι όλο για κείνο το εισιτήριο να λέω..."

(από το «Εισιτήριο»  του Γιάννη Σκαρίμπα)

Ένα εισιτήριο παρακαλώ για την ανατολή, για την ελπίδα!

"... άπλωσε το χέρι,
κυρά εσύ των σπόρων που είναι μέρες,
η μέρα υψούται στ' άπειρο, βλασταίνει,
θνητή γεννιέται κι όμως δεν πεθαίνει,
κάθε μια μέρα είναι και γέννα, κάθε
ανατολή, σαν ανατέλλουμε όλοι
και ο ήλιος ανατέλλει με ήλιου πρόσωπο
κι ο γείτονας κι αυτός με το δικό του
το πρόσωπο, που είναι το πρόσωπο όλων, ..."

(από την «Ηλιόπετρα» του Οκτάβιο Πάζ, σε μετάφραση Κώστα Κουτσουρέλη, εκδ. Μαίστρος 2007)

Παρασκευή 20 Ιουλίου 2012

Μασσαλία, το λιμάνι της Μεσογείου



Patron, un pastis!

Ένα ούζο παρακαλώ, ακούγεται να λέει πολύ συχνά ο Φάμπιο Μοντάλ, ο κεντρικός ήρωας του Ζαν-Κλωντ Ιζζό στο βιβλίο του Soléa (εκδ. Πόλις, 2000), όταν επισκέπτεται το μπαρ του φίλου του Φονφόν. Δίνει μια ευκαιρία στο μεταφραστή Ριχάρδο Σωμερίτη να υμνήσει το συγγραφέα και την πόλη του τη Μασσαλία για να καταλήξει:

"Σκεφτόμουνα τον Πειραιά: θα βρει άραγε ποτέ τον Ιζζό του, κάποιον σημαντικό δικό του άνθρωπο, που να τον απαλλάξει από την κατάθλιψη των υπέργηρων πια και τόσο παρεξηγημένων πάλαι ποτέ "παιδιών" του; Μα και η Αθήνα;"

Και αμέσως μου ήρθε στο νου ο Κωνσταντίνος Βολανάκης, όχι συγγραφέας, αλλά ζωγράφος, ο θαλασσογράφος μας. Γιατί όχι;

Κωνσταντίνος Βολανάκης, Πειραιάς
Το Soléa είναι ένα νουάρ μυθιστόρημα (μέρος σχετικής τριλογίας) που αφηγείται τη ζωή στο λιμάνι της μεσογειακής πόλης, με το οργανωμένο έγκλημα, τη μαφία, τη συνεργασία με τα κέντρα εξουσίας, τη φτώχεια, τους παράνομους μετανάστες που φτάνουν στην πόλη, όπως μετανάστης ήταν κι ο ίδιος ο συγγραφέας. Με κινηματογραφικό τρόπο περιγράφει τις περιπέτειες των ηρώων του, στο τέλος σου κόβεται η ανάσα με τους διαδοχικούς φόνους που συμβαίνουν. Είναι φανερό ότι χρησιμοποιεί πραγματικά ντοκουμέντα για να στηρίξει τις αφηγήσεις του για το ρόλο και τις σχέσεις της μαφίας με τα οικονομικά και πολιτικά κέντρα της πόλης. Πολύ ανθρώπινος αλλά συνάμα και πολύ πολιτικός όταν περιγράφει με τον τρόπο του τη μοίρα των ανθρώπων της:

"...Θα πληρώσουμε όλοι μας πολύ ακριβά αυτή τη νέα μορφή που προσλαμβάνει ο κόσμος. Όλοι μας, δηλαδή όσοι δεν έχουν πια δουλειά, όσοι βρίσκονται στο κατώφλι της μιζέριας και μαζί τους όλοι αυτοί οι πιτσιρικάδες που ζουν στις υποβαθμισμένες γειτονιές της βόρειας Μασσαλίας, σ' όλες τις λαϊκές συνοικίες, και που τους βλέπουμε να περιφέρονται άσκοπα στην πόλη..." (σελ. 80)

Πολύ ταιριαστό το κομμάτι Soléa του Miles Davis απ' όπου και ο τίτλος του βιβλίου.

Ο Μοντάλ ήταν Αλγερινής καταγωγής όπως τόσοι και τόσοι στη Μασσαλία, όπως ήταν και ο Πάκο Μαρτίνεθ, ο ήρωας ενός άλλου νουάρ μυθιστορήματος για τη Μασσαλία, την "Κόκκινη Μασσαλία" του Μορίς Ατιά, μέρος τριλογίας επίσης (εκδ. Πόλις, 2009, μτφρ. Ρίτα Κολαϊτη).


Η ιστορία εκτυλίσσεται τους πρώτους μήνες του 1968, λίγο πριν και λίγο μετά το Μάη, με ήρωες ανθρώπους του υποκόσμου, αλλά και μέλη αριστερίστικων οργανώσεων όλων των αποχρώσεων και με συνεχή εμπλοκή του κράτους στις συναλλαγές. Πολλή ομοιότητα με το προηγούμενο βιβλίο, μια σειρά θάνατοι, πολλά πρόσωπα, πλοκή, πολιτική ανάλυση και ο ρόλος της SAC, των γκωλικών, των Αρμένιων κτλ.

Αξίζει να ακούσει κανείς τον ίδιο το γαλλοαλγερινό συγγραφέα όπως τα είπε στους Ανταίο Χρυσοστομίδη και Μικέλα Χαρτουλάρη για την εκπομπή Οι Κεραίες της εποχής μας.

Λες και η Μασσαλία είναι αυτά που περιγράφουν οι δύο συγγραφείς. Μα μήπως είναι; 

Πάντως, η Μασσαλία έχει κι ελληνικό παρελθόν, στέκομαι μόνο στον Πυθέα, τον ταξιδευτή, σπουδαίο γεωγράφο πριν από τον Ερατοσθένη, για τον οποίο γράφει ο Βενιαμίν Φάρρινγκτον (Η επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Κάλβος, 1969):

"...Όταν οι Καρχηδόνιοι - που φυσιολογικά έλεγχαν την δυτική άκρη της Μεσογείου - ρίχτηκαν σ' ένα αγώνα ζωής και θανάτου με τους Έλληνες της Σικελίας, ο Έλληνας ναυτικός από τη Μασσαλία, ο ποντοπόρος Πυθέας, πέρασε τις Ηράκλειες στήλες και κατευθύνθηκε προς το Κόρνουωλ για να διερευνήσει τις δυνατότητες του εμπορίου σε κασσίτερο. Το ταξίδι του πιθανόν τον οδήγησε πιο μακριά, ίσαμε τη Νορβηγία και τη Βαλτική. Εκείνος αξιοποίησε αυτή την ευκαιρία για να κάνει μια σειρά από εκτιμήσεις για πολλά γεωγραφικά μήκη. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως οι ανακαλύψεις του επηρέασαν τη γεωγραφική επιστήμη του Ερατοσθένη..."

Στη Μασσαλία μας ταξίδεψε και η μουσική εκπομπή από τη σειρά Μεσόγειος με τον Κωστή Μαραβέγια.  Και ήταν τόσο ωραίο εκείνο το ταξίδι. Και οι άνθρωποι το είπαν: η Μασσαλία είναι το λιμάνι, οι άνθρωποί της είναι άνθρωποι του λιμανιού.

Μήπως χρειαζόμαστε λοιπόν τώρα κι ένα πραγματικό ταξίδι για τη Μασσαλία. Για ένα ούζο ή για μια ρακή παρακαλώ!

Patron, un pastis!