Δευτέρα 9 Φεβρουαρίου 2015

Είναι που ξάφνου φανήκαν οι άνθρωποι... Εις μνήμην Γιώργη Μανουσάκη!




Παλιό σπίτι

                          του Γιώργη Μανουσάκη (1933-2008)

Τα χόρτα θρασομάνησαν με το χειμώνα
στον κήπο και στο πλακόστρωτο
τ’΄αντικρινού παλιού σπιτιού.
Τα κάγκελα γέρνουν να πέσουν.
Κάθε τόσο ξεκολλούν απ’΄το γείσωμα
κομμάτια του σουβά.
Όλα είναι μουσκεμένα κι ετοιμόρροπα
σα να ’χουν μαλακώσει απ’΄τη βροχή.

Χτες είδα μια στιγμή
στης πόρτας το άνοιγμα
εκείνην που επιμένει να το κατοικεί.
Των τοίχων οι ρωγμές διακλαδίζουνταν
στο πρόσωπό της, τα βρύα
είχαν απλωθεί στα χέρια της.

Ίσως και να ’ναι ο τελευταίος χειμώνας
που στέκουντ’ όρθιοι χτίσμα κι άνθρωπος.

Μα εκεί που πονεμένος αναστεκόμουν
νά'σου κι ανακορμίζεται η Κόρη!
Κι ευτύς το σπίτι στεριώνει
οι ρωγμές σάν να κλείνουνε πάλι
(μα και τα βρύα, άνθη πώς γίνηκαν?)

Είναι που ξάφνου φανήκαν οι άνθρωποι
(πως το νικήσαν το Κακό ακούστηκε)
και με τα χέρια πιασμένοι ολόγυρα,
το περιδένουν το χάσμα και το σώζουν

 την Κόρην γηθοσύνης ρυόμενοι,
Εστιάς γάρ ην πολυσέβαστος!


Σαν σήμερα πριν από 7 χρόνια έφυγε ο Χανιώτης ποιητής Γιώργης Μανουσάκης, ένας σπουδαίος άνθρωπος των Γραμμάτων, που ξεπερνούσε τα όρια της πόλης και του νησιού και που ίσως δεν προλάβαμε να εκτιμήσουμε όσο έπρεπε το μέγεθος και την αξία της Παιδείας και του Πολιτισμού που εξέπεμπε.

Για το παραπάνω ποίημα, θα ήθελα να διηγηθώ και μια ιστορία. Στον ένα χρόνο από το θάνατο του Γιώργη Μανουσάκη έστειλα, όπως το συνηθίζω, σε φίλους και συναδέλφους ένα απόσπασμα από το παραπάνω ποίημα, και συγκεκριμένα τις τρεις πρώτες στροφές, γιατί αυτές ξεχώρισα, ίσως γιατί μου θύμιζαν το σπίτι στο χωριό πριν κάποια χρόνια, ίσως και λόγω ιδιοσυγκρασίας. Ένας από τους αποδέκτες ήταν ο καθηγητής Θεοδόσης Τάσιος. Με έκπληξη πήρα ως απάντηση τη συνέχεια του ποιήματος, με το σχόλιο μάλιστα ότι ο ποιητής είχε δώσει την αισιόδοξη λύση. Σαν να μου 'λεγε δηλαδή, εγώ γιατί την αγνοούσα;

ξάφνου φανήκαν οι άνθρωποι
πως το νικήσαν το κακό ακούστηκε...

(Πληροφορίες επίσης εδώ: http://giorgismanousakis.blogspot.gr/)

Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 2015

Ποια σχέση μπορεί να έχει η Μάρτα Σεμπεστιέν με τα Ηπειρώτικα γεφύρια;


Το γεφύρι της Πλάκας στα Τζουμέρκα που έπεσε σήμερα 1 Φεβρουαρίου 2015!
(Πηγή φωτογραφίας:http://www.petrinagefiria.uoi.gr/gefiri.php?id=143)


Η Μάρτα Σεμπεστιέν είναι μια σπουδαία τραγουδίστρια παραδοσιακής μουσικής από την Ουγγαρία, με ιδιαίτερη φωνή που δίνει μια ξεχωριστή χροιά στις ερμηνείες της. (Γνωστή και από την ερμηνεία της στην ταινία "Άγγλος ασθενής"). Έχω δίσκο της, την ακούω, δεν γνώριζα όμως τη σχέση της με τα γεφύρια της Ηπείρου!

Και χρειάστηκε η άγρια νεροποντή των ημερών αυτών και η καταστροφή του γεφυριού της Πλάκας στα Τζουμέρκα, που κάποτε - μέχρι δηλαδή το 1913 - ήταν το σύνορο της Ελλάδας με την Τουρκία για την περιοχή της Ηπείρου, για να έρθει στο μυαλό μας ότι στον τόπο μας υπάρχουν χιλιάδες γεφύρια, για να συγκινηθούμε, για να ενδιαφερθούμε, για να ακούσουμε το παράπονο του δημοσιογράφου της ΕΡΤ από τα Ιωάννινα ότι τα γεφύρια είναι ξεχασμένα από την πολιτεία, ότι τα θυμούνται και τα καμαρώνουν από τα γραφεία τους οι λογής θαυμαστές τους κτλ κτλ.

Σ' αυτούς κι εγώ, τ' ομολογώ, θυμήθηκα το βιβλίο για τα Λίθινα γεφύρια του Ρεθύμνου που έχει εκδόσει το ΤΕΕ Δυτ. Κρήτης και το έχω στη βιβλιοθήκη μου, ήρθε στο νου μου η εικόνα του γεφυριού της Άρτας που συναντούμε κάθε φορά στο ταξίδι για την Κέρκυρα, θυμήθηκα το εξαιρετικό "Γεφύρι του Δρίνου" του Ίβο Άντριτς (το έχω σε πολύ παλιά έκδοση από τον εκδοτικό οίκο Δαρεμά σε μετάφραση Κ. Μεραναίου), όμως είναι βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί και θυμήθηκα το βιβλίο του Σπύρου Μαντά για τα Ηπειρώτικα γεφύρια που είχα ξεφυλλίσει στη βιβλιοθήκη του ΤΕΕ.

Ο Σπύρος Μαντάς έχει αφιερώσει τη ζωή του στην αναζήτηση, καταγραφή και ανάδειξη των πέτρινων γεφυριών και ειδικότερα της Ηπείρου. Έχει δημιουργήσει το Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων με πολλές σημαντικές πληροφορίες για τα γεφύρια της Ηπείρου και με πλούσια βιβλιογραφία, καθώς και το Κέντρο Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών με ανάλογο βέβαια ενδιαφέρον.

Ψάχνοντας, λοιπόν, απόψε για τα γεφύρια της Ηπείρου, έπεσα σε μια συνάντηση της Μάρτα Σεμπεστιέν με τον Σπύρο Μαντά και σ' ένα τραγούδι για το Μαστρο-Κέλεμεν που χρειάστηκε να χτίσει τη γυναίκα του προκειμένου να σταθεί το κάστρο, όπως έγινε δηλαδή με το γεφύρι της Άρτας. Και το αποτέλεσμα της συνάντησης αυτής ήταν η δημιουργία ενός βίντεο, όπου η Σεμπεστιέν τραγουδά το Μάστρο-Κέλεμεν. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δουλειά, υπάρχει δε και μετάφραση των στίχων του τραγουδιού. 




(Αξίζει ν' ανατρέξει κανείς σε όλη τη συλλογή του ερευνητή στο Youtube από εδώ)

(Διαβάζω στις πληροφορίες για το παραπάνω βίντεο ότι η παραλλαγή του τραγουδιού αυτού τραγουδιέται σε μια περιοχή της Τρανσυλβανίας που βρίσκεται στη Ρουμανία και παλιότερα ανήκε στη μεγάλη Αυστρο-Ουγγαρία και θυμάμαι ότι ο Κλαούντιο Μάγκρις είχε κάνει λόγο για ρουμανο-γερμανο-μαγιάρικο μωσαϊκό στην αναζήτηση των ευρωπαϊκών ταυτοτήτων στο εκπληκτικό βιβλίο του "Δούναβης".)


Και λέει το παραμύθι:

"Μια φορά κι έναν καιρό, θέλοντας κάποιος Δεσπότης να εξετάσει τις θεολογικές γνώσεις υποψήφιου παπά τον ρώτησε:
- Ποιος έκτισε τον κόσμο τέκνον μου;
- Οι Πυρσογιαννίτες Δέσποτά μου, απάντησε εκείνος χωρίς δισταγμό, μα ... κουβάλησαν λάσπη και οι Βουρμπιανίτες.
Πυρσόγιαννη και Βούρμπιανη λοιπόν. Δυο μικρά, φτωχά χωριά, όπως όλα άλλωστε στην Ήπειρο, φτιάχνουν, ή τέλος πάντων βοηθούν να φτιαχτεί ο κόσμος..."

Με το παραμύθι ξεκινά το άρθρο του με τίτλο "Οι κουδαραίοι κιοπρουλήδεςο Σπύρος Μαντάς στο εξαιρετικό αφιέρωμα της Κυριακάτικης Καθημερινής με το περιοδικό 7Ημέρες για τα πέτρινα γεφύρια, 13 Φεβρουαρίου 2000. Και δίνει ωραίες πληροφορίες και μαρτυρίες για τους μαστόρους των γεφυριών, τους "κουδαραίους", τους μαστόρους δηλαδή της πέτρας, τους πετράδες, αφού κούδα είναι η πέτρα. Τους λέει και κιοπρουλήδες, γεφυράδες δηλαδή, από την τούρκικη λέξη κιοπρού που θα πει γέφυρα.

Συνεχίζοντας τις πληροφορίες, να συμπληρώσω ότι για τα Ηπειρώτικα γεφύρια υπάρχει επίσης μια βάση δεδομένων, Τα Πέτρινα Γεφύρια της Ηπείρου, που δημιουργήθηκε το 2006 από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (που δυστυχώς, φαίνεται να έχει την τύχη τόσων και τόσων έργων χρηματοδοτούμενων από ευρωπαϊκά προγράμματα, την τύχη δηλαδή της ασυνέχειας και ασυνέπειας - αλλά αυτό είναι άλλο μεγάλο θέμα, ας μην το συνεχίσω εδώ) Είναι εκπληκτικός ο αριθμός των γεφυριών που έχουν καταγραφεί στην Ήπειρο. Διαβάζω για το γεφύρι της Πλάκας: είναι μονότοξο, έχει μέγεθος μήκος 40 μ., ύψος 19 μ. και πλάτος καταστρώματος 3,20μ., χτίστηκε το 1866 από τον Κώστα Μπέκα με χορηγούς  τις Κοινότητες Μελισσουργών, Πραμάντων και Αγνάντων, τους Γ. Λούλη, Αν. Λύτρα και κατοίκους γύρω χωριών και κόστισε 187.000 γρόσια. Διαβάζω επίσης:

... Για το χτίσιμο του γεφυριού υπάρχει η παράδοση ότι στέριωσαν άνθρωπο στα θεμέλιά του. Άλλοι ισχυρίζονταν ότι έβαλαν έναν Τούρκο κι άλλοι μια επιληπτική κοπέλα από το χωριό Μονολίθι. Το 1881 ο Άραχθος έγινε το σύνορο Ελλάδας – Τουρκίας και δίπλα από το γεφύρι της Πλάκας, από τη νότια πλευρά, κατασκευάστηκε υποτελωνείο, ενώ και οι Τούρκοι κατασκεύασαν φυλάκιο κοντά στο γεφύρι. Στο χάνι που βρίσκεται κοντά στο γεφύρι το Φεβρουάριο του 1942 ήρθαν σε συνεννόηση οι αντάρτικες οργανώσεις ΕΑΜ και ΕΔΕΣ και υπέγραψαν συμφωνία κατάπαυσης των εχθροπραξιών.


"το γεφύρι ήταν εκεί πάντα, ήταν ένα αιωνόβιο ποίημα..."(Πηγή: ΤοΠεριοδικό)
Υστερόγραφο στον Κώστα Μπέκα ονομάζει ένα βίντεο ο Σπύρος Μαντάς. Ποιος να περίμενε πως θα ήταν υστερόγραφο στο ίδιο το γεφύρι...