Ποια βιβλία γνώσεων διαβάσαμε παιδιά; Η αναγνωστική συμπεριφορά των παιδιών ή μια βιβλιοθήκη σε κάθε σχολείο.

Exploring a world of facts? ... two boys reading outdoors. Photograph: George Marks / Getty Images, από την ηλεκτρονική έκδοση της Guardian, 28 Σεπτ. 2012.

Η αγγλική εφημερίδα Guardian ξεκίνησε στις 28 Σεπτεμβρίου μία ενδιαφέρουσα συζήτηση στο ιστολόγιό της Booksblog σχετικά με τα διαβάσματα της παιδικής ηλικίας, ρωτώντας τους αναγνώστες να απαντήσουν ποια ήταν τα αγαπημένα τους βιβλία όταν ήταν παιδιά, συγκεκριμένα μάλιστα όχι τα μυθιστορήματα αλλά τα βιβλία γνώσεων. Αφορμή είναι η δημοσίευση Έκθεσης της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής σχετικά με την αναγνωστική συμπεριφορά και στάση των παιδιών και κυρίως των αγοριών στη Μεγάλη Βρετανία.

Όπως σημειώνεται, τα αγόρια διαβάζουν λίγο και μάλιστα πολύ λιγότερο από τα κορίτσια (το 76% των αγοριών στα βρετανικά σχολεία δεν τα πάνε τόσο καλά όσο τα κορίτσια). Αυτό οφείλεται σύμφωνα με την Έκθεση:

• στο οικογενειακό περιβάλλον που ευνοεί περισσότερο τα κορίτσια σε  δανεισμό από βιβλιοθήκη ή αγορά βιβλίων και όπου βασικό ρόλο παίζουν οι μητέρες σε αυτό
• στο σχολικό περιβάλλον, όπου οι δάσκαλοι δεν γνωρίζουν σύγχρονα και ελκυστικά κείμενα για τα αγόρια ή/και δεν δίνονται οι ευκαιρίες στα αγόρια να αναπτύξουν αναγνωστικά ενδιαφέροντα και να απολαύσουν την ανάγνωση
•  στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φύλου, σύμφωνα με τα οποία δεν αξιολογούν τη μάθηση και την ανάγνωση ως κριτήρια επιτυχίας.

Την ίδια μέρα δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα η επιστολή 26 συγγραφέων μη λογοτεχνικών παιδικών βιβλίων με τίτλο "Children need exciting non-fiction books – and libraries" (Τα παιδιά χρειάζονται συναρπαστικά μη λογοτεχνικά βιβλία - και βιβλιοθήκες) με αφορμή την παραπάνω Έκθεση. Οι συγγραφείς παρατηρούν την έλλειψη εκδόσεων σε βιβλία γνώσεων (εγκυκλοπαιδικών κτλ.), αλλά επίσης την έλλειψη (dearth) και ακόμη περισσότερο το θάνατο (death) των σχολικών και δημόσιων βιβλιοθηκών. Γι΄αυτό, διατυπώνοντας τις προτάσεις τους, καλούν τους εκδότες να πάρουν ξανά το ρίσκο τέτοιων εκδόσεων και τελειώνουν την επιστολή τους με την ευχή να μείνουν ανοιχτές οι βιβλιοθήκες: "... and keeping libraries open might be a good idea, too."

Το Διαδίκτυο, λένε οι συγγραφείς φταίει σε μεγάλο βαθμό όταν θεωρείται ότι μπορεί κανείς να βρει τα πάντα σε αυτό.  Σχετικά με την επίδραση του Διαδικτύου, θυμάμαι ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο δημοσιογράφου  της International Herald Tribune ("Όταν το Διαδίκτυο σκοτώνει την περιέργεια", Καθημερινή, Κυριακή 3/10/2010), όπου ο συγγραφέας έκανε λόγο για την αρνητική επίδραση του Διαδικτύου στην "παραγωγική κλιμάκωση της περιέργειας" (είχα ξαναγράψει εδώ).
  
Είναι αξιοσημείωτο ότι και νωρίτερα οι Βρετανοί συγγραφείς κινητοποιήθηκαν ώστε να κατοχυρωθεί νομοθετικά η ύπαρξη βιβλιοθηκών σε όλα τα σχολεία (Guardian, 27 Ιουν. 2012, "Authors call for 'a library in every school' legislation"), με αφορμή έρευνα της Ένωσης Σχολικών Βιβλιοθηκών σύμφωνα με την οποία το 80% των σχολικών βιβλιοθηκών έχουν υποστεί περικοπές στους προϋπλογισμούς τους τον τελευταίο χρόνο.

Βέβαια, άν οι Βρετανοί αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τις βιβλιοθήκες, που είναι πρωτοπόροι στο θεσμό της δημόσιας-λαϊκής βιβλιοθήκης και της σχολικής βιβλιοθήκης, τότε τι να πούμε για τη χώρα μας; Αναρωτιέται κανείς, τι προϋπολογισμοί διατίθενται για τη λειτουργία, τη στελέχωση και τον εμπλουτισμό τους. Όμως, πιστεύω ότι οι δημόσιες και οι δημοτικές βιβλιοθήκες, όπου υπάρχουν, προσπαθούν και σε πολλές περιπτώσεις κάνουν εξαίρετη δουλειά (συχνά αθόρυβα) και μακάρι να υπάρχει ή να δυναμώνει ακόμη περισσότερο η συνεργασία με τα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς της περιοχής τους.

Μια εικόνα από τη δημοτική βιβλιοθήκη της Αγίας Παρασκευής, στο παράρτημα Κοντόπευκου, ένα πρωινό Σαββάτου, όπου μικρά παιδιά είχαν γεμίσει το αναγνωστήριο παρακολουθώντας με πολλή προσοχή τη συγγραφέα Βάσω Ψαράκη.

Επιστρέφοντας στην έρευνα της Guardian, έχει πολύ ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς τα σχόλια - απαντήσεις των αναγνωστών σχετικά με τα αγαπημένα ή τα πρώτα τους "εγκυκλοπαιδικά" διαβάσματα. 

Νοσταλγία; Γιατί όχι; 

Μήπως να καταθέταμε κι εμείς αντίστοιχες μνήμες; 

Για  μένα, τα πρώτα βιβλία γνώσεων που απέκτησα (σε τεύχη μάλιστα που στη συνέχεια έδεσα σε δύο τόμους) ήταν τα "Αιγαίο-Κνωσός-Μυκήνες" και "Η ανακάλυψη της γής" το 1967. Το δεύτερο ήταν "πανομοιότυπος ελληνική έκδοσις του υπό τον τίτλον La decouverte de la terre έργου των οίκων Larousse και Paris-Match", έκδ. 1965. Στη συνέχεια, αγόραζα (πάλι σε τεύχη) την "Παγκόσμια Ιστορία του Πολιτισμού" του Will Durant. Και η πρώτη ελληνική εγκυκλοπαίδεια που μου αγόρασε ο πατέρας μου στην Στ' Δημοτικού ήταν η δίτομη Εγκυκλοπαίδεια "Πρωίας". Αυτά.

Το εξώφυλλο της γαλλικής έκδοσης. Αυτό που ακόμη με ενθουσιάζει στο βιβλίο είναι οι εικόνες και οι φωτογραφίες του. Αξίζει να το αναζητήσει κανείς.

Ιστορία, του Γιάννη Ρίτσου

Ό,τι και νάναι, εδώ θα μείνω, - ψιθύρισε,
Ο γιαλός είναι μεγάλος, οι πέτρες
αλλάζουν χρώμα με το πέρασμα της ώρας.
Αν κοιτάξεις στο νερό, λίγο μετά το λυκόφως,
θα δεις τον τελευταίο γιο του Θυέστη
χωρίς σπαθί, χωρίς στεφάνι, μόνον
με την ουλή ενός άστρου στο δεξί του νεφρό.
Τ' άλλα θα πεις πως είτανε της μοίρας,
κι ο έρωτας κ' η σφαγή κ' η επάνοδος,
η πρόσκαιρη εξουσία, η έλλειψη απογόνων
και το μικρό, σιδερένιο σταυρουλάκι
περασμένο σε σπάγγο, κείνο το ίδιο βράδι,
πατημένο στο χώμα απ' τις οπλές των αλόγων.

(Αντιγραφή από τη συλλογή "Μαρτυρίες", εκδ. Κέδρος 1977.
Τα ποιήματα της συλλογής γράφτηκαν την περίοδο 1964-1966)

"Η νταμαχιά είναι ατιμία και η γκρίνια είναι χτικιό"

Για άλλη μια φορά, η Ιωάννα Καρυστιάνη παίζει με τις λέξεις και με το λόγο, το λόγο τον καθημερινό, τον ιδιωματικό, το λόγο των απλών ανθρώπων.  

Μετά τους " γαϊδουρόθυμους" στο "Κουστούμι στο χώμα" και τις περίφημες είκοσι τέσσερις λεπτές "κυπαρισσοσανίδες" στη "Μικρά Αγγλία" (από τα καλύτερα για μένα βιβλία της νεοελληνικής λογοτεχνίας), στο τελευταίο της βιβλίο "Καιρός σκεπτικός" χρησιμοποίησε τη λέξη "νταμαχιά" στη φράση "Η νταμαχιά είναι ατιμία και η γκρίνια είναι χτικιό". 

Έψαξα να βρω τι θα πει "νταμαχιά", δεν το βρήκα στα λεξικά, βρήκα δυο αναφορές στο Διαδίκτυο, αλλά χωρίς ορισμό. Θυμήθηκα τα περί ευφωνίας της κρητικής διαλέκτου όπως πολύ αναλυτικά την περιγράφει ο Μιχαήλ Καυκαλάς ("Περί της ευφωνίας της κρητικής διαλέκτου", Λεξικογραφικόν Δελτίον, Παράρτημα 5, Ακαδημία Αθηνών, Κέντρον Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων, Αθήνα, 2000), όπου κάνει λόγο για την ηχηροποίηση στον προφορικό λόγο  των άηχων συμφώνων κ, π, τ για λόγους ευφωνίας, εδώ του τ, μετατρέποντάς το σε ντ.  

Έτσι, έψαξα  "ταμαχιά", δεν το βρήκα, βρήκα όμως ότι υπάρχουν οι λέξεις " ταμάχι" και "ταμαχιάρης" με αραβοτουρκική προέλευση. Στο Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) γράφει:

ταμάχι το [tamáxi] : (λαϊκότρ.) πλεονεξία, λαιμαργία: Εσένα παιδάκι μου θα σε φάει το ~. [τουρκ. tamah (από τα αραβ.) -ι] 

ταμαχιάρης -α -ικο [tamaxáris] : (λαϊκότρ.) πλεονέκτης, λαίμαργος, αχόρταγος. || (ως ουσ.) [ταμάχ(ι) -ιάρης (πρβ. τουρκ. tamahkâr)] 

Ατιμία λοιπόν η πλεονεξία, αλλά και χτικιό η γκρίνια, λέει η Σούλα, ηρωίδα ενός από τα πιο όμορφα διηγήματα της συλλογής.

"...Ο τρόπος της οδηγία από τον παππού της, εργάτη στη γούνα, μια ζωή με την τσάγγα, τον τσιόκο, την ξύστρα και τη σταματούρα, χωμένο στις μπάλες με τους χορδάδες, που μετά από σαράντα χρόνια στη δουλειά της ευπορίας και της πολυτέλειας αξιώθηκε να τιμήσει τη γυναίκα του με μια καφαδόγουνα και την κόρη του με μια λαγόγουνα.

Η νταμαχιά είναι ατιμία και η γκρίνια είναι χτικιό, έλεγε, εμάς ο σωσμός μας είναι η καλή καρδιά, αυτή ανυψώνει και το νου, αυτή κάνει τον άνθρωπο και όχι τα βιζόν και οι αρζαντέδες..."

Σε όλα τα διηγήματα, οι ήρωες της Καρυστιάνη είναι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, άνθρωποι του μεροκάματου, από διάφορα μέρη της Ελλάδας και με τα χαρακτηριστικά του τόπου και της ιστορίας τους.

"... Οι γονείς της γενιάς που σκόνταψε στον πόλεμο, έχασε το ματς του αντάρτικου κι έφαγε την κανονιά της φτώχειας, τσαπί και λάσπη..."

Και δεμένα με τη σημερινή κατάσταση, τη φτώχεια, την αναδουλειά, την ασκήμια.

"... Την τελευταία διετία το κατάστημα μπαίνει μέσα. Η οικοδομή νεκρή, οι αγρότες δεν επισκευάζουν τα σπίτια τους, το φρεσκάρισμα των χρωμάτων αναβάλλεται επ' αόριστον.

Περπατώντας στην πόλη βλέπει τις ξεφτισμένες μπογιές στα πορτοπαράθυρα και τις τάπες της μούχλας στα ντουβάρια και σκέφτεται πως το ταμείον είναι μείον ..."

Αλλά και τη Μαριάννα Κορομηλά θυμίζεται με τις ατελείωτες ξεναγήσεις της στα μέρη της Τουρκίας (κι εγώ θυμάμαι εκείνες τις όμορφες εκπομπές της στο ραδιόφωνο με τις περιγραφές των τόπων αυτών).

"...'Οταν εγώ σε παρακαλούσα να πάμε στην Τουρκία, έλα, Τόλη μου, να μας πάει η Κορομηλά να προσκυνήσουμε τα ματωμένα χώματα, αυτή ξεθεώνει κόσμο, μου 'λεγες, ατελείωτες ξεναγήσεις, ορειβασία, πεζοπορία και πούλμαν σε γκρεμούς..."

Ήρωες βασανισμένοι, πονεμένοι, που κάνουν απολογισμό ζωής και ονειροπολούν ή αναστοχάζονται, μα δε γκρινιάζουν, η γκρίνια είναι χτικιό.

"... Ιστορίες να μου φέρεις. Αλλά να χαρείς, δίχως ανθρώπινα θύματα. Ετοίμασε μερικά ωραία τοπία. Με πλούσια βλάστηση. Να πεις εκείνο με το ποτάμι και τα βουβάλια. Α, κι εκείνο με τις πυγολαμπίδες στις φτέρες. Εσύ θα βάλεις τα τοπία της εξοχής κι εγώ το φρικασέ..."

 

Κι εγώ βάζω μια Σούλα ακόμη:

Η δική μας Σούλα στο χωριό την ώρα που πλένεται και πίσω ένα από τα Σουλάκια της

Τρία ποιήματα για τα Χανιά

 Αντιγράφω από την ποιητική συλλογή “Περνώντας βάφεσαι μπλε” της τρυφερής κι ευαίσθητης Χανιώτισσας ποιήτριας Ελένης Μαρινάκη (εκδ. Πλέθρον, 1987). Λες και γράφτηκαν για μένα και για όσους αφήνουμε την πόλη μας για να επιστρέψουμε πάλι και πάλι...

(Σε όσους ξέρουν πως αυτή

η πόλη είναι στην πραγματικότητα

η μπλε τεντωμένη κλωστή

που πάνω της περπατούμε

γέρνοντας πότε μπροστά και πότε

πίσω, διαρκώς ταλαντευόμενοι.

Σ' αυτούς που από τα παράθυρά τους

κάθε πρωί βλέπουν τα αόρατα νήματα

της μεγάλης σκηνής να απλώνονται

για να αρχίσουμε πάλι το παιχνίδι).

Χανιά, Δεκέμβριος 1986

                                 Ι

Κάποτε θα γράψω μια ωδή σε σένα

                πόλη

με τους ποταμούς των κυμάτων

που ξεδιπλώνουν υποσχέσεις.

Στους δρόμους σου έχουμε ξεχαστεί από καιρό

περιηγητές της παιδικής σου ηλικίας

ερασιτέχνες αλιείς εικόνων

με ήλιο και σκιά

φωτογράφοι της ζωής σου

πλανόδιοι, μικροπωλητές στα πανηγύρια

ηδονοβλεψίες της αβάσταχτής σου ομορφιάς.

Κάποτε επιτέλους θα φτάσω

με τρικάταρτο στις αυλές σου

για να φυτέψω πάλι βιγκόνια

και βασιλικό.

                                 ΙΙ 

Ζηλεύω που δίνεσαι σε όλους τους άλλους

με την καθημερινή σου φορεσιά.

Τη συνηθισμένη.

Εμένα με δέχεσαι μόνο με τις γιορτινές σου

γιρλάντες Χριστούγεννα – Πάσχα

έτσι για να με κάνεις να νοιώθω

περπατώντας στους δρόμους σου

αιώνια ξένη.

                                  ΙΙΙ.

Πόσον καιρό από μακριά

κρατώ το σφυγμό σου.

Σ' έχω δει να κερδίζεις άλλοτε

στα χαρτιά και άλλοτε στην αγάπη.

Μα κυρίως να χάνεις.

Δυνατές βροχές παίρνουνε μαζί τους

τα παλιά σου χρώματα και μένεις

γυμνή από μνήμες.

Ευτυχώς που υπάρχουνε οι εξαίσιοι

μάγοι να καταγράφουν όλα

τα φωτεινά σου σημεία

όλα τα σκοτεινά σου πρόσωπα.

  (Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν στις 28 Αυγούστου στο παλιό λιμάνι με μελτεμάκι)

Οι βιβλιοθήκες και τα πανηγύρια, με αφορμή ένα άρθρο του Τάκη Θεοδωρόπουλου

Γράφω το παρακάτω κείμενο με αφορμή το άρθρο του Τάκη Θεοδωρόπουλου στα Νέα την Παρασκευή 31 Αυγούστου 2012 με τίτλο [Ανορθόδοξα] Οι 105 δημοτικές βιβλιοθήκες. Επισκέπτομαι συχνά δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες, δανείζομαι βιβλία και έχω άποψη για το ρόλο, τη λειτουργία και τις ανάγκες τους, αλλά και για τις αδυναμίες και τα προβλήματά τους. Βρήκα το άρθρο του Τ. Θ. ειρωνικό και χωρίς απάντηση ουσιαστικά στο ίδιο το πρόβλημα. Μικρή δική μου συμβολή ως απάντηση:

Και τελικά κύριε Θεοδωρόπουλε, ποια είναι η δική σας γνώμη για τις βιβλιοθήκες; Να κλείσουν λοιπόν, αφού οι δήμαρχοι έχουν την πολιτική και την κουλτούρα που αναφέρετε και που σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να είναι κι έτσι; Δώστε την άποψή σας ως πνευματικός άνθρωπος (που σας διαβάζω, να ξέρετε), συμβάλετε κι εσείς ώστε οι δήμαρχοι να μην νοιάζονται μόνο για τα γλέντια και τα πανηγύρια τύπου "Παπαρίζου" (αλήθεια ξεχνάτε φαίνεται ότι τα "γλέντια" αυτά και οι "καλλιτέχνες" αυτοί έγιναν σύμβολα του ελληνικού πολιτισμού και της ψυχαγωγίας μας με ανώτατη καθοδήγηση, πολύ πιο πάνω από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, θυμάστε τις ζεμπεκιές φαντάζομαι...). 

Και με την ευκαιρία, αναρωτιέμαι, ποια η άποψή σας για το "άνοιγμα" της Εθνικής Βιβλιοθήκης με τη διοργάνωση ποιητικών και μουσικών εσπερίδων, αλλά χωρίς επί της ουσίας άνοιγμα  στους θησαυρούς της; Και ποια η γνώμη σας για τη Βιβλιοθήκη Κοραή στη Χίο που για άνοιγμα διοργάνωσε εκδήλωση για τον Καζαντζίδη και που κατά τα άλλα περιέχει κι αυτή θησαυρούς ανεκμετάλλευτους; Δεν αξιολογώ εδώ τον Καζαντζίδη, την Παπαρίζου ή τη Βίσση. Όντως πολλοί δήμαρχοι δεν ξέρουν τι έχουν οι βιβλιοθήκες τους, όντως πολλοί άνθρωποι των βιβλιοθηκών δεν κινούνται όπως θα έπρεπε και θα μπορούσαν για τη διάδοση της ίδιας της αξίας και του περιεχομένου των βιβλιοθηκών τους.

Ποιά η γνώμη σας για τις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες που έχουν θησαυρούς από την τοπική ιστορία και παράδοση, που όμως παραμένουν ερμητικά κλειστοί σε κάποια συρτάρια ή μπορεί και υπόγεια, την ίδια στιγμή που διοργανώνονται πολλές εκδηλώσεις με την πρωτοβουλία και τη δουλειά των ανθρώπων στις βιβλιοθήκες αυτές και με τη συνδρομή και καθοδήγηση/συντονισμό ενός συγκεκριμένου φορέα; Οι εκδηλώσεις αυτές είναι παραπάνω από αξιόλογες, μπορώ να πω ότι δεν θυμάμαι άλλη εποχή με τόση προς τα έξω παρουσία των βιβλιοθηκών και με αναφορές όχι μόνο στον αθηναϊκό αλλά και στον τοπικό τύπο. 

Όμως, κι εδώ δεν βλέπετε μια αντίφαση; Προσωπική μου άποψη είναι ότι οι ανοιχτές εκδηλώσεις με διοργανωτές τις βιβλιοθήκες είναι απαραίτητες και μάλιστα στη χώρα μας χωρίς κουλτούρα (τολμώ να ομολογήσω) χρήσης των βιβλιοθηκών, μπορούν μεν να συμβάλλουν στην προσέγγιση των πολιτών, στην εξοικείωση και τελικά στη χρήση τους, αλλά και πάλι πιστεύω ότι ο ρόλος τους δεν είναι μόνο αυτός και ότι από μόνες τους οι εκδηλώσεις δεν συμβάλλουν στη διάδοση της ανάγνωσης και πολύ περισσότερο στη γνωριμία και διάδοση του πολιτισμού της γνώσης (της κάθε γνώσης).

Συμφωνώ μαζί σας, γι' αυτό και αντιγράφω:

"Η ύπαρξη και η καλή λειτουργία μιας βιβλιοθήκης δεν αφορά μόνον τους βιβλιόφιλους. Αφορά το κοινωνικό σύνολο, έχει να κάνει με τη γενική παιδεία, έχει να κάνει με την καλλιέργεια, εντέλει έχει να κάνει με τη δημοκρατία. Δεν είναι απλό διακοσμητικό συμπλήρωμα του εκπαιδευτικού συστήματος. Είναι ένα από τα συστατικά του κύτταρα. Μας απασχολεί η σχέση του πολίτη με τον δημόσιο χώρο; Εξίσου σημαντική είναι και η σχέση του με τις βιβλιοθήκες"

Λοιπόν, σε λίγες μέρες ανοίγουν τα σχολεία. Να μια ευκαιρία για καμπάνια και για δημιουργική συμβολή, από τους δήμους, από τις βιβλιοθήκες, από το Υπουργείο Παιδείας, από τους "ευεργέτες", από τους πνευματικούς ανθρώπους. 

Κύριε Θεοδωρόπουλε, έχουμε διαλύσει και δεν φταίμε όλοι και δεν παίζαμε όλοι παλαμάκια όταν οι ηγέτες μας χόρευαν στο ρυθμό της ζεμπεκιάς της μακαρίτισσας της Σακελλαρίου. Δεν βάζουμε σεμεδάκια στα ράφια της βιβλιοθήκης μας όλοι. Δεν είναι οι βιβλιοθήκες για τα αζήτητα, ακόμη και όπου οι τυπικά προϊστάμενοί τους όπως οι δήμαρχοι, νοιάζονται για τα ρουσφέτια και την επανεκλογή τους.

Η νύχτα μεγαλώνει, δίχτυα στο φως απλώνει,
η νύχτα μεγαλώνει…

 Έτσι τελειώνει ο Ηλίας Κατσούλης το τραγούδι για το μικρό Σεπτέμβρη, που όμως λέει μέσα:

Ένας γλυκός Σεπτέμβρης στάζει το μέλι του
σωστό παληκαράκι τρυγάει τ’ αμπέλι του...

Καλό Σεπτέμβρη λοιπόν, καλή σχολική χρονιά. Να μη μιλήσω για σχολικές  βιβλιοθήκες. Εδώ, ποιος φταίει; Οι διευθυντές των σχολείων; Να μη μιλήσω για τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. Που στήθηκαν πάνω στην άμμο και τώρα χωρίς προσωπικό και χωρίς χρήματα όσοι έχουν απομείνει παλεύουν με τα κύματα στην κυριολεξία. Πού είναι το Υπουργείο Παιδείας; Πού είναι η Μεγάλη Ελλάδα; Πού την παρέδωσαν τελικά; 

Θλίβομαι...

η νύχτα μεγαλώνει…

Ας κάνουμε κάτι!

Του Αγίου Αλεξάνδρου

Στη μνήμη του πατέρα μου

Του Αγίου Αλεξάνδρου. Και τι σπουδαία πράγματα

έκανε κι άγιασε ο Αλέξανδρος.

- Έχτισε το εκκλησάκι, καλογέρεψε, στερήθηκε.

                                                  Χάρισε. Αγάπησε

φύτεψε γεράνια, μυρτιές και μαντζουράνες

στον περίβολο της Αγίας Τριάδας.

(Κοιτάζω στη φλούδα μου τ' όνομά σου χαραγμένο

με το σουγιά. Με ξαφνιάζουν οι μεγάλοι δρόμοι του

κόσμου).

- Μου είπες αλήθεια για τον Άγιο; Επειδή εγώ πιστεύω

στους μύθους, έτσι όπως πιστεύεις στη μεταφυσική

Κι έχω τώρα γαλήνη ως να εφύτρωσε κιόλας

χόρτος επί της κεφαλής μου.

Κουβεντιάζω με την μακρινή σου εικόνα

με τη διαλυμένη μορφή σου

κι έρχεται και ξανάρχεται ο αρμόζων θρήνος

ο αληθινός, ώσπου να μη μου λένε πια

τίποτα τα κοτσίφια εκεί στη μεγάλη μαύρη βελανιδιά

με τα καίρια ρήματα να φυγοδικούν στις

φυλλωσιές: έρχομαι, φεύγω, πεθαίνω.

Σκοτεινιάζει το δέρμα, σκουριάζει το αίμα

Κι άκου τι ψιθυρίζει ο άνεμος: Έζησεν ο Άγιος

                                                        Αλέξανδρος.

(Από την ποιητική συλλογή της Στέλλας Αρκάδη “Η Νίκη της Σαμοθράκης”, εκδ. Π. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2000).

Μέρες τώρα καίγεται η Χίος...

Η Χίος καίγεται, στο Ακρωτήρι Χανίων έφτασαν οι καπνοί, τι κρίμα πια, άλλη μια ομορφιά στην πυρά! Θυμάμαι τη μεγάλη φωτιά στην Πεντέλη εκείνο τον Αύγουστο του 1998 που οι φλόγες φαίνονταν από το μπαλκόνι του σπιτιού μου στο Κοντόπευκο. Και θυμάμαι την εικόνα του βουνού λίγες μέρες μετά. Τι θλίψη! Και βρήκα την (και) ποιήτρια (και συχωριανή) Στέλλα Αρκάδη να γράφει για τη φωτιά εκείνη της Πεντέλης. Ο λόγος της σαν τώρα, σαν σήμερα, “σ' αυτούς που υποτάχτηκαν και σε όσους δεν υποτάχτηκαν”, ποιητικός και ανθρώπινος, σκληρός και τρυφερός μαζί, μα πάνω απ' όλα προφητικός:

Αγαπημένε μου Συγγραφέα,

Μέρες τώρα καίγεται η Πεντέλη.

Τεφρά βραδινά με το φεγγάρι να σέρνει πάνω

στα έπιπλα σκιές κι ο άνεμος να φέρνει μιαν απόκοσμη βοή

Είναι οι ψυχές των αγαπημένων που μας εγκατέλειψαν.

Ο αιώνας σας που εγκατέλειψε κι ο δικός μου

που εκπνέει. Κι ο Άγιος τόπος μου, που είναι απλώς

μια χώρα.

Δεν ελπίζω σε ειρήνη

Γι' αυτό φτιάχνω με τη φαντασία ξανά

την ιστορία κι ανασυνθέτω τους μύθους

Όταν καλπάζει η έμπνευση, ο Λόγος ξεπετάγεται νέος

κι ολοπόρφυρος όπως τα μάτια τ' αμπελιού

με τις πρώτες καλοσύνες της άνοιξης.

Αλλά...

1998

Αλλά...

Τα κάστρα έπεσαν με μπαμπεσιά κι από μέσα

προδοσία.

Μια γκροτέσκα παράσταση.

Ο ουρανός στέλνει ένα σκληρό άσπρο φως

κι οι φωτογραφίες που εμφανίζω

είναι ασπρόμαυρες

Για χάρη σας θα τις χρωματίσω. Για τα όνειρά σας

Αν μπορείς να γίνεις γητευτής φιδιών

Όταν τα σιχαίνεσαι

Και τρομάζεις

Ας είναι καλά ο Αστρόβ

που αγαπά τις σημύδες

Τα πεύκα μας

τα δέντρα μας.

Αγαπημένε μου Συγγραφέα

Ναι

Ακόμη

Γράφω ποιήματα.

Αγία Παρασκευή 8 Αυγούστου 1998

Για την αντιγραφή και τη φαντασία

Στέλλα Αρκάδη

Και παρακάτω αναρωτιέται λες προφητικά :

Τι χάλασε ξαφνικά στο μικρό

ανερμήνευτο σύμπαν της διπλανής πόρτας

Κωπηλατούν σε μαύρα νερά

με ρωτούν να τους πω

αν υπάρχει ελπίδα

“μην περιμένετε από μένα

δε μαθαίνω εύκολα ανθρωπογεωγραφία

ούτε καν ξέρω πόσα οστά με αποτελούν”.

........

Από τέτοιον κρατήρα

ανασύρθηκες

Πώς να ξεδιψάσεις μ' ένα

κροντήρι ματαιόδοξης νίκης.

Χρειαζόμαστε την ελευθερία

και τη μουσική

Και μιαν ανιδιοτέλεια

που υπάρχει μονάχα στο ποίημα.

Και στη Θυσία

Για μας

Και για τους άλλους

Και τους απελπισμένους

Για όσους εξανάγκασεν η βαρβαρότητα

να ταπεινώσουν το σώμα τους.

Για όσους βασανίστηκαν και προδόθηκαν

Επειδή κάποτε κάποτε μετράμε

και τις απώλειες με τα καμένα μας δάχτυλα

Για την ψυχή μας

Για το Νίκο Πλουμπίδη.

.........

Ψαχουλεύω στη μέσα τσέπη: θα μου το πάρουν

αυτό το αποδειχτικό όταν δε θα χρειάζομαι πιστοποίηση.

Μπορεί κι απόψε.

Και να μάθω μόλις τι' ναι πατρίδα

ενώ παραβιάζω την εκεχειρία με τη νιότη μου.

Ενώ με σκοτώνουν.

Τσογλάνια του κερατά

Κάτω τα ξερά σας από τη ζωή μας.

(Από την ποιητική συλλογή της Στέλλας Αρκάδη “Η Νίκη της Σαμοθράκης”, εκδ. Π. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2000).

Η όμορφη Χίος έγινε ολοκαύτωμα, απαιτούμε κι εμείς μαζί με το Γιάννη Μακριδάκη.

Άλλος δρόμος δεν υπήρχε...

Έφυγε και ο Κοκοβλής! Μετά το Λιονάκη πριν από λίγους μήνες, τώρα η δική του σειρά! Δεν έχει νόημα να γράψω πολλά λόγια, μου αρκεί η αφιέρωση της Αργυρώς Κοκοβλή στο βιβλίο τους "Άλλος δρόμος δεν υπήρχε" τότε στην εκδήλωση προς τιμήν τους στα Χανιά τον Απρίλη του 2009  και μου αρκούν οι εικόνες από τη θαυμάσια ταινία του Σταύρου Ψυλλάκη (δεν θα ξεχάσω τη φιγούρα του Λιονάκη όταν ξεναγούσε στις σπηλιές του Αποκόρωνα όπου κρύβονταν για πάνω από μια δεκαετία γιατί δεν δέχονταν να παραδώσουν τα όπλα και να παραδεχτούν ότι ο εμφύλιος είχε τελειώσει και δεν θα ξεχάσω τις χαμογελαστές φιγούρες των Κοκοβλήδων όταν ξαναγύριζαν στα σπίτια εκείνων που τους είχαν κρύψει και τους είχαν βοηθήσει έπειτα να φύγουν).

Νίκος και Αργυρώ Κοκοβλή: και διηγώντας τα να γελάς...

Γιάννης Λιονάκης: τολμηρός κολυμβητής, μας γνώρισε τις σπηλιές του Αποκόρωνα

Άλλος δρόμος δεν υπήρχε, λένε οι αντάρτες. Προσκυνούμε!

Στο βιβλίο τους οι Αργυρώ και Νίκος Κοκοβλής διηγούνται τις επιλογές ζωής που κάνανε μετά τον εμφύλιο στα Χανιά

 Πολλές λεπτομέρειες για τους τρεις τους και για την ταινία βρίσκονται εδώ.

Για την Έλλη Αλεξίου - μια προσωπική μαρτυρία

Με αφορμή την παρουσίαση στο ιστολόγιο  Γυρίζω σελίδα  βιβλίων και βιογραφικών στοιχείων για την  Έλλη Αλεξίου, θυμήθηκα τη γνωριμία μου μαζί της κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '70.

Ήταν λίγο μετά το θάνατο του Κώστα Βάρναλη (πέθανε το Δεκέμβρη του 1974, θυμάμαι την κοσμοσυρροή στην κηδεία του, τα τραγούδια) και στο Πολιτιστικό του ΕΜΠ του οποίου ήμουν από τα ιδρυτικά μέλη τότε μετά τη μεταπολίτευση, προγραμματίσαμε εκδήλωση στη μνήμη του. Κύριος ομιλητής θα ήταν ο Ασημάκης Πανσέληνος (ένας γλυκύτατος άνθρωπος, είχα πάει στο σπίτι του κάπου στην Κηφισιά να τον καλέσω, μου είχε χαρίσει κι ένα βιβλίο του με ποιήματα), ενώ είχαμε καλέσει επίσης την Έλλη Αλεξίου και το Βασίλη Ρώτα (δεν θυμάμαι ποιους άλλους, δυστυχώς). 

Είχα αναλάβει να πάω στο σπίτι της Αλεξίου να την φέρω στο Πολυτεχνείο εκείνη τη μέρα, έμενε κάπου Αλεξάνδρας (επίσης δεν θυμάμαι πού ακριβώς...). Όταν πήγα λοιπόν, βρήκα μια πολύ κομψή κυρία μεγάλης ηλικίας, γιαγιά, γεματούλα, με κότσο στα μαλλιά που τα είχε πιάσει με ένα επίσης κομψό κοκαλάκι και... φόραγε πλουμιστό πασουμάκι με τακούνι και χωρίς φτέρνα παρακαλώ! 

Για μένα, τότε που οι φοιτήτριες φοράγαμε φαρδιές φούστες "τσιγγάνικες" (μάλιστα  για... χρώμα  προτιμούσα το μωβ σικλαμέν λόγω... γυναικείου κινήματος), κρατούσαμε ταγάρι και αφήναμε τα μαλλιά ατημέλητα μακριά, ήταν η μεγάλη έκπληξη, η απομυθοποίηση του αριστερού "καλόγερου". Μου έδωσε να κρατώ ένα σακουλάκι κουλουράκια να τα δώσω, μου είπε, στο Ρώτα. Και του τα έδωσα. Ήταν ο πιο παππούς. Καθόταν ήσυχα στην καρέκλα του του, τον θυμάμαι σα μια σταλιά. Έχω πάντα την εικόνα του παππού που λέει παραμύθια και ήταν ωραίος παραμυθάς ...

Το σύντομο βιογραφικό που έδωσε χειρόγραφο στις 5/2/1977.
Πηγή:  Αρχείο ΕΛΙΑ, το βρήκα στη σχετική σελίδα του ΕΚΕΒΙ)

Πλήρες βιογραφικό για την Έλλη Αλεξίου βρίσκονται στο ΕΛΙΑ. Στο σύντομο χειρόγραφο σημείωμα που έδωσε στις 5 Φεβρουαρίου 1977 στο Μάνο (προφανώς Μάνο Χαριτάτο, ιδρυτή και ψυχή του ΕΛΙΑ), καταλήγει:

"... Επειδή είμαι 82 χρονώ, για να σου εξιστορούσα αγαπητέ μου Μάνο, τη ζωή μου, θα χρειαζόμουν ένα κατάστιχο κι ούτε θα 'φτανε. Και προς τι ο τόσος μόχθος.

Με την αγάπη μου πάντα

Έλλη Αλεξίου"

Με την αγάπη μας στη γυναίκα Έλλη Αλεξίου!

Για τη σημερινή μέρα
24 Ιουλίου 1974  Κάτω η χούντα!

Ένα εισιτήριο για την ανατολή παρακαλώ ...

Οι μέρες, οι μήνες και τα χρόνια δύσκολα,

"... Ω διάολε!... Ολα να 'χουν χαθεί και να 'χουν πάει
κι οι ανθρώποι δραπετεύσει από τους τόπους,
κι αυτό το πλοίο να τραβάει και να τραβάει,
χωρίς μηχανικούς, χωρίς ανθρώπους...

Και χωρίς φώτα. Ακυβέρνητο. Και όλο
να χλιμιτράει στο χάος. Κι ως θα κλαίω,
-κι όλο να ψάχνομαι, να ψάχνομαι στο μώλο
κι όλο για κείνο το εισιτήριο να λέω..."

(από το «Εισιτήριο»  του Γιάννη Σκαρίμπα)

Ένα εισιτήριο παρακαλώ για την ανατολή, για την ελπίδα!

"... άπλωσε το χέρι,
κυρά εσύ των σπόρων που είναι μέρες,
η μέρα υψούται στ' άπειρο, βλασταίνει,
θνητή γεννιέται κι όμως δεν πεθαίνει,
κάθε μια μέρα είναι και γέννα, κάθε
ανατολή, σαν ανατέλλουμε όλοι
και ο ήλιος ανατέλλει με ήλιου πρόσωπο
κι ο γείτονας κι αυτός με το δικό του
το πρόσωπο, που είναι το πρόσωπο όλων, ..."

(από την «Ηλιόπετρα» του Οκτάβιο Πάζ, σε μετάφραση Κώστα Κουτσουρέλη, εκδ. Μαίστρος 2007)

Μασσαλία, το λιμάνι της Μεσογείου

Patron, un pastis!

Ένα ούζο παρακαλώ, ακούγεται να λέει πολύ συχνά ο Φάμπιο Μοντάλ, ο κεντρικός ήρωας του Ζαν-Κλωντ Ιζζό στο βιβλίο του Soléa (εκδ. Πόλις, 2000), όταν επισκέπτεται το μπαρ του φίλου του Φονφόν. Δίνει μια ευκαιρία στο μεταφραστή Ριχάρδο Σωμερίτη να υμνήσει το συγγραφέα και την πόλη του τη Μασσαλία για να καταλήξει:

"Σκεφτόμουνα τον Πειραιά: θα βρει άραγε ποτέ τον Ιζζό του, κάποιον σημαντικό δικό του άνθρωπο, που να τον απαλλάξει από την κατάθλιψη των υπέργηρων πια και τόσο παρεξηγημένων πάλαι ποτέ "παιδιών" του; Μα και η Αθήνα;"

Και αμέσως μου ήρθε στο νου ο Κωνσταντίνος Βολανάκης, όχι συγγραφέας, αλλά ζωγράφος, ο θαλασσογράφος μας. Γιατί όχι;

Κωνσταντίνος Βολανάκης, Πειραιάς

Το Soléa είναι ένα νουάρ μυθιστόρημα (μέρος σχετικής τριλογίας) που αφηγείται τη ζωή στο λιμάνι της μεσογειακής πόλης, με το οργανωμένο έγκλημα, τη μαφία, τη συνεργασία με τα κέντρα εξουσίας, τη φτώχεια, τους παράνομους μετανάστες που φτάνουν στην πόλη, όπως μετανάστης ήταν κι ο ίδιος ο συγγραφέας. Με κινηματογραφικό τρόπο περιγράφει τις περιπέτειες των ηρώων του, στο τέλος σου κόβεται η ανάσα με τους διαδοχικούς φόνους που συμβαίνουν. Είναι φανερό ότι χρησιμοποιεί πραγματικά ντοκουμέντα για να στηρίξει τις αφηγήσεις του για το ρόλο και τις σχέσεις της μαφίας με τα οικονομικά και πολιτικά κέντρα της πόλης. Πολύ ανθρώπινος αλλά συνάμα και πολύ πολιτικός όταν περιγράφει με τον τρόπο του τη μοίρα των ανθρώπων της:

"...Θα πληρώσουμε όλοι μας πολύ ακριβά αυτή τη νέα μορφή που προσλαμβάνει ο κόσμος. Όλοι μας, δηλαδή όσοι δεν έχουν πια δουλειά, όσοι βρίσκονται στο κατώφλι της μιζέριας και μαζί τους όλοι αυτοί οι πιτσιρικάδες που ζουν στις υποβαθμισμένες γειτονιές της βόρειας Μασσαλίας, σ' όλες τις λαϊκές συνοικίες, και που τους βλέπουμε να περιφέρονται άσκοπα στην πόλη..." (σελ. 80)

Πολύ ταιριαστό το κομμάτι Soléa του Miles Davis απ' όπου και ο τίτλος του βιβλίου.

Ο Μοντάλ ήταν Αλγερινής καταγωγής όπως τόσοι και τόσοι στη Μασσαλία, όπως ήταν και ο Πάκο Μαρτίνεθ, ο ήρωας ενός άλλου νουάρ μυθιστορήματος για τη Μασσαλία, την "Κόκκινη Μασσαλία" του Μορίς Ατιά, μέρος τριλογίας επίσης (εκδ. Πόλις, 2009, μτφρ. Ρίτα Κολαϊτη).

Η ιστορία εκτυλίσσεται τους πρώτους μήνες του 1968, λίγο πριν και λίγο μετά το Μάη, με ήρωες ανθρώπους του υποκόσμου, αλλά και μέλη αριστερίστικων οργανώσεων όλων των αποχρώσεων και με συνεχή εμπλοκή του κράτους στις συναλλαγές. Πολλή ομοιότητα με το προηγούμενο βιβλίο, μια σειρά θάνατοι, πολλά πρόσωπα, πλοκή, πολιτική ανάλυση και ο ρόλος της SAC, των γκωλικών, των Αρμένιων κτλ.

Αξίζει να ακούσει κανείς τον ίδιο το γαλλοαλγερινό συγγραφέα όπως τα είπε στους Ανταίο Χρυσοστομίδη και Μικέλα Χαρτουλάρη για την εκπομπή Οι Κεραίες της εποχής μας.

Λες και η Μασσαλία είναι αυτά που περιγράφουν οι δύο συγγραφείς. Μα μήπως είναι; 

Πάντως, η Μασσαλία έχει κι ελληνικό παρελθόν, στέκομαι μόνο στον Πυθέα, τον ταξιδευτή, σπουδαίο γεωγράφο πριν από τον Ερατοσθένη, για τον οποίο γράφει ο Βενιαμίν Φάρρινγκτον (Η επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Κάλβος, 1969):

"...Όταν οι Καρχηδόνιοι - που φυσιολογικά έλεγχαν την δυτική άκρη της Μεσογείου - ρίχτηκαν σ' ένα αγώνα ζωής και θανάτου με τους Έλληνες της Σικελίας, ο Έλληνας ναυτικός από τη Μασσαλία, ο ποντοπόρος Πυθέας, πέρασε τις Ηράκλειες στήλες και κατευθύνθηκε προς το Κόρνουωλ για να διερευνήσει τις δυνατότητες του εμπορίου σε κασσίτερο. Το ταξίδι του πιθανόν τον οδήγησε πιο μακριά, ίσαμε τη Νορβηγία και τη Βαλτική. Εκείνος αξιοποίησε αυτή την ευκαιρία για να κάνει μια σειρά από εκτιμήσεις για πολλά γεωγραφικά μήκη. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως οι ανακαλύψεις του επηρέασαν τη γεωγραφική επιστήμη του Ερατοσθένη..."

Στη Μασσαλία μας ταξίδεψε και η μουσική εκπομπή από τη σειρά Μεσόγειος με τον Κωστή Μαραβέγια.  Και ήταν τόσο ωραίο εκείνο το ταξίδι. Και οι άνθρωποι το είπαν: η Μασσαλία είναι το λιμάνι, οι άνθρωποί της είναι άνθρωποι του λιμανιού.

Μήπως χρειαζόμαστε λοιπόν τώρα κι ένα πραγματικό ταξίδι για τη Μασσαλία. Για ένα ούζο ή για μια ρακή παρακαλώ!

Patron, un pastis!

Το περιοδικό "Βιβλιοθήκες και Πληροφόρηση" στα πρώτα του βήματα

 

Η φωτογραφία στο πρώτο τεύχος του περιοδικού, Ιούλιος 1984, από την ημερίδα ΤΕΕ - ΕΕΒ με τίτλο "Η πληροφορική στην πληροφόρηση: Βιβλιοθήκες και Υπηρεσίες Τεκμηρίωσης στην Ελλάδα". Διακρίνονται, ανάμεσα στους άλλους,  η Άννα Σολωμού, Προϊσταμένη τότε της Μονάδας Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης ΤΕΕ και ο Βαγγέλης Μπούμπουκας, Διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης

Συνεχίζοντας το ξεφύλλισμα των πρώτων τευχών του περιοδικού "Βιβλιοθήκες και Πληροφόρηση", και με την ευκαιρία των μεθαυριανών εκλογών στην Ένωση Βιβλιοθηκονόμων, θα θυμηθώ τις εκλογές που έγιναν στις 26 Απριλίου 1985.

Μέχρι τότε,   η σύνθεση του Δ.Σ. ήταν η εξής:

Φέσσα Ρωξάνη, πρόεδρος

Ζαχιώτη Νίκη, γραμματέας

Χατζοπούλου Κατερίνα, αντιπρόεδρος

Γεροστάθη Σταυρούλα, ταμίας

Άνθη Έλλη, ειδ. γραμματέας

Βασιλάκου Έμμη, μέλος

Θανοπούλου Κατερίνα, μέλος

Μορελέλη Μερσίνη, μέλος

Σκανδάλη Νίνα, μέλος

Κάλτσας Γιάννης, αντιπρόσωπος επαρχίας

Παντελιά Γεωργία, αντιπρόσωπος επαρχίας

Χριστοδούλου Βασιλική-Στυλιανή, αντιπρόσωπος επαρχίας

Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο είχε την παρακάτω σύνθεση:

Ζαχιώτη Νίκη, πρόεδρος

Χατζοπούλου Κατερίνα, γραμματέας

Μακροθύμιου Ελένη, αντιπρόεδρος

Κορρές Νικόλαος, ταμίας

Κάλτσας Γιάννης, ειδ. γραμματέας

Καρακώστας Δημήτρης, μέλος

Καυγά Γλυκερία μέλος

Ξεροβάσιλας Παναγιώτης, μέλος

Σκανδάλη Νίνα, μέλος

Γκόβελα Ντίνα, αντιπρόσωπος Στερεάς Ελλάδας

Λύρα Μαρία, αντιπρόσωπος Πελοποννήσου

Μητράγκας Γιώργος, αντιπρόσωπος Β. Ελλάδας

Οι άξονες πάνω στους οποίους έκρινε το νέο Δ.Σ. ότι θα  έπρεπε να κινηθεί ήταν η επαγγελματική αποκατάσταση των βιβλιοθηκονόμων, η αποτελεσματική λειτουργία των βιβλιοθηκών μέσω σωστής νομοθεσίας και η πλήρης αναγνώριση της Ένωσης ως επίσημου φορέα του κλάδου. Με βάση τους άξονες αυτούς, έθεσε τους παρακάτω στόχους, οι οποίοι παρουσιάζονται αναλυτικά στο τεύχος 4 (Σεπτέμβριος 1985):

• Νομοθεσία - Εθνικό Δίκτυο Βιβλιοθηκών
• Επιμόρφωση - Σεμινάρια
• Μετάφραση - Έκδοση Dewey
• Μεταφορά Βιβλιοθηκών από ΥΠΕΕ σε Υπ. Παιδείας
• Σχολικές Βιβλιοθήκες

Ήδη, στο τεύχος Μαρτίου 1986 δημοσιεύονται οι δραστηριότητες της Ένωσης με σημαντικά χαρακτηριστικά την παρουσίαση συγκεκριμένων θέσεων και ενεργειών του Δ.Σ. και την πλούσια συμμετοχή των μελών στις Επιτροπές της Ένωσης.
 
Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να έκανε κανείς μια έρευνα διαδρομών για τα ζητήματα που έθετε το Δ.Σ. από τότε μέχρι και σήμερα. Τι έγινε από τότε, τι έμεινε στη μέση, ποια αναμένονται ακόμη μετά από σχεδόν 30 χρόνια.

Αντιγράφω από το πρόγραμμα του 1986:

"... Οι μεμονωμένες ενέργειες  που γίνονται όλο και πιο συχνά σήμερα για τη μηχανοργάνωση των βιβλιοθηκών, κυρίως στο χώρο των Πανεπιστημίων, χωρίς καμιά πρόβλεψη και ως προς την συμβατότητα των συστημάτων και ως προς την τεχνική επεξεργασία  του υλικού, εντείνουν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα διαιωνίζοντας τις κακές καταστάσεις. Πιστεύουμε πως μια επιτροπή πρέπει ειδικά και άμεσα να ασχοληθεί με το θέμα..."

Βλέπε και: Βιβλιοθήκες, πληροφόρηση και λογοκρισία: μια συζήτηση πριν από 27 χρόνια!

Η Μουσική μέσα μας

Η γιαγιά μου γύρω στο 1974 με την κιθάρα μου, τότε που προσπαθούσα να μάθω με δασκάλα την κυρία Βόλακα στο Ωδείο Χανίων. Δυστυχώς, κράτησαν λίγο τα μαθήματα. Πολύ λιγότερο κράτησαν τα μαθήματα και για τον αδελφό μου, που επίσης ήθελα (εγώ) να μάθει κιθάρα (και εκείνος!)

Ti

Παριζιάνικη Λατέρνα στη Μονμάρτη, Μάιος 2010 και η συμπαθητική κυρία, απαράλλαχτη Εντίθ Πιαφ, μας έκανε να λικνιζόμαστε στις αξέχαστε μελωδίες του Padam Padam... , του  la vie en rose... , του je ne regrette rien... , του  les amants de paris...

Όμορφος που είναι ο κόσμος της μουσικής!

Καλή ψήφο λοιπόν, σε καλή μεριά και ... "μη φοβάσαι που φοβάσαι..."

Άιντε μη φοβάσαι που φοβάσαι

φίλος με τον πόνο να' σαι

πάντα έχει η ζωή

κάτι πιο βαθύ να πει

και ο φόβος και ο πόνος

είναι δυο σοφοί.

Έτσι τραγούδησε μουσικά το "σοφό" φόβο ο Νίκος Ξυδάκης με τα λόγια του Μανώλη Ρασούλη. Ο φόβος είναι η λέξη που κυριαρχεί σε αυτές τις εκλογές και για πραγματικούς λόγους (αν και προσωπικά δεν θα χρησιμοποιούσα αυτή τη λέξη, θα έλεγα προβληματίζομαι, νοιάζομαι, ενώ αντίθετα αυτό που φοβάμαι είναι το σκοτάδι, αλήθεια λέω) και γιατί καλλιεργείται (από αυτούς που όχι μόνο δεν φοβούνται το σκοτάδι, έτσι φαίνεται, αλλά θαμπώνουν από το φως της μέρας, τον ήλιο, την αλήθεια, τη διαφάνεια ...).

Ξανάγραψα για το φόβο, για το φόβο εκείνο που θα κάνω κάτι άλλο, όπως τραγούδησαν οι Στέρεο Νόβα. Θυμήθηκα το τραγούδι του Ρασούλη (εκείνου του τόσο σοφού ανθρώπου) από το άρθρο του Γιώργου Κοκκινάκου στην Πυξίδα (εφημερίδα και ιστολόγιο από τα Χανιά) με τον τίτλο "Μπροστά στην κάλπη". Κι επειδή μου αρέσουν τα κείμενα του Γιώργου, αντιγράφω εδώ ένα απόσπασμα:

"... Ένας ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα μπορεί να κάνει τη διαφορά και στην Ευρώπη. Μπορεί να ανοίξει την ατζέντα όσο και αν φαίνεται δύσκολο. Ταυτίζουν τελείως προβοκατόρικα τις πολιτικές του ΣΥΡΙΖΑ με την επιστροφή στη δραχμή, αγνοώντας τον βαθύ ευρωπαϊκό του προσανατολισμό εδώ και πολλά χρόνια. Και αν ακόμα υπήρχε κάποιος κίνδυνος για έξοδο από την Ε.Ε και το ευρώ, με τις πολιτικές της αριστεράς, ίσα-ίσα τα κόμματα του μνημονίου δεν θα έπρεπε να επισείουν αυτόν τον κίνδυνο, αλλά θα έπρεπε να είναι ταγμένα με την φωνή της επαναδιαπραγμάτευσης. Για το συμφέρον της Ελλάδας.

Μετά τις εκλογές όμως η ατζέντα άλλαξε ήδη. Η μισή Ευρώπη συζητά για την κρίση της Ελλάδας. Ένα μικρό κόμμα άλλαξε τα δεδομένα. Γιατί η πολιτική και η ιστορία προχωρεί με ασυνέχειες. Στην πολιτική δεν ισχύει η πρακτική αριθμητική.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Έλληνες δεν πρέπει να αλλάξουμε συμπεριφορές, μοντέλο ζωής και κοσμοείδωλο. Η κοινωνία μας αλλά και η κρατική μας οργάνωση πρέπει να αλλάξει. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα. Ο Τσίπρας έχει τα νιάτα, έχει την ορμή, έχει την δύναμη να τολμήσει. Έχει ακόμα αν θέλετε «άγνοια κινδύνου» να εκφράσει τους φτωχούς ανθρώπους, τους παρίες της κοινωνίας αλλά και τα μεσαία στρώματα που προλεταριοποιούνται. Αν τους εκφράσει αυθεντικά, αν στη φωνή του αναγνωρίσουν την φωνή τους μόνο τότε θα τον εμπιστευθούν.

Μη φοβάσαι που φοβάσαι λοιπόν……."

Βιβλιοθήκες, πληροφόρηση και λογοκρισία: μια συζήτηση πριν από 27 χρόνια!

Το πρώτο τεύχος του περιοδικού "Βιβλιοθήκες και Πληροφόρηση" κυκλοοφόρησε τον Ιούλιο 1984. Συντακτική Επιτροπή ήταν: Γατσούλη Μαρία, Ζαφείρα Αγγελική, Καλογεράκη Ελένη, Καυγά Γλυκερία, Κράους Αλέξης, Πολυδώρου Ιωάννα, Σταυρόπουλος Νίκος, Τοράκη Κατερίνα, Τσομή Ζέφη και Χατζοπούλου Κατερίνα.

Πώς μου ήρθε τώρα και πήγα 27 χρόνια πίσω. Έχοντας την έγνοια για όσα συμβαίνουν στον τόπο μας τον τελευταίο καιρό και για την παρουσία και δράση αντιδημοκρατικών, φασιστικών ομάδων, σπέρνοντας το φόβο και την ανασφάλεια στους πολίτες, και με αφορμή τον προβληματισμό αν πρέπει ή όχι να δίνεται βήμα μέσα από τα ΜΜΕ στις ομάδες αυτές εξαιτίας της κοινοβουλευτικής τους δύναμης,  θυμήθηκα μια συζήτηση που είχε γίνει μέσα από το περιοδικό της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκαρίων (όπως ήταν τότε η ονομασία της σημερινής Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκoνόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης) στα μέσα της δεκαετίας του '80. Και ανέσυρα τα τεκμήρια που έχω από τα χρόνια εκείνα.

Είχε δημοσιευτεί τότε ένα σχόλιο στη στήλη Μικρά-μικρά... του περιοδικού της Ένωσης "Βιβλιοθήκες και Πληροφόρηση" (τ. 3, Μάρτης 1985, σελ. 11) με αφορμή τη συζήτηση σε συνεδρίαση δημοτικού συμβουλίου αν έπρεπε ή όχι να απομακρυνθεί το "Πιστεύω" του Παπαδόπουλου από τη Βιβλιοθήκη του Δήμου εκείνου. Το σχόλιο τελείωνε ως εξής: "Εμείς που πιστεύουμε στον κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο των βιβλιοθηκών, έχουμε χρέος να απαλλάξουμε τους χώρους που δουλεύουμε από έντυπα αντικοινωνικά, αντεθνικά και σκοταδιστικά που θυμίζουν μαύρες εποχές στην ιστορία του λαού μας".

Αντίγραφο της επιστολής του μέλους της ΕΕΒ ως απάντηση στο σχολιαστή του τεύχους 3 (Μάρτιος 1985), δημοσιεύτηκε στο τεύχος 5 (Μάρτιος 1986)

Βιβλιοθηκονόμος, μέλος της Ένωσης, έστειλε επιστολή απάντηση στο σχόλιο (δημοσιεύτηκε σε επόμενο τεύχος ολόκληρη), εκφράζοντας την άποψη ότι "ο χρήστης πρέπει να έχει πρόσβαση σ' όλα τα κείμενα, γιατί μόνο τότε με ελεύθερη βούληση θα μπορεί να αποφασίσει τι του πηγαίνει περισσότερο...". Μάλιστα, επικαλείται ένα πραγματικό γεγονός όπως λέει, σύμφωνα με το οποίο  όταν ο Λένιν το 1905 βρισκόταν στην παρανομία και ζήτησε από ένα νέο να του φέρει τον τύπο της ημέρας, εκείνος ως πολύ ενθουσιώδης έφερε τον τύπο της αντιπολίτευσης. Ο Λένιν πέταξε όλες τις εφημερίδες στα σκουπίδια, λέγοντας στο νεαρό του σύντροφο: "Σύντροφε, αυτά που έφερες τα γράφουμε εμείς και ξέρουμε τι λένε, αυτά που θέλουμε να ξέρουμε είναι τι γράφουν οι αντίπαλοί μας..." Και τελειώνει η επιστολή με την φράση: "Ο δογματισμός των βιβλίων δεν βλάφτει, ο δογματισμός των ανθρώπων καταστρέφει".

Από τότε, πολλές φορές έχω συζητήσει το θέμα, επικαλούμενη και τα παραπάνω, με φοιτητές στα τμήματα βιβλιοθηκονομίας που δίδασκα και με βιβλιοθηκονόμους στα διάφορα σεμινάρια. Οι απόψεις ποικίλλουν και σχετίζονται με ζητήματα όπως ελευθερία στην πληροφόρηση, ελευθερία στην πρόσβαση, ελευθερία στην έκφραση, δικαίωμα στην πληροφόρηση, δημοκρατία, λογοκρισία.

Βρήκα ενδιαφέρουσα τη διεθνή βάση δεδομένων Beacon for Freedom of Expression, παραγωγή της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Νορβηγίας ως δώρο στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και όπου κανείς μπορεί να βρει χρήσιμες πληροφορίες γύρω από το θέμα γενικά αλλά και τεκμήρια που είχαν λογοκριθεί/απομακρυνθεί σε διάφορες περιόδους. Μεγάλο θέμα...

Όμως οφείλω να σημειώσω ότι σε κάθε περίπτωση, δεν αρκεί να επικαλούμαστε έννοιες όπως ελευθερία, δημοκρατία, δικαίωμα κτλ., αν δεν υπάρχει εκπαίδευση/ενημέρωση/αντίληψη/κρίση. Και βέβαια, ειδικά στη δημόσια βιβλιοθήκη, και εγρήγορση.

(Για τα πρώτα εκείνα τεύχη, θα επανέλθω).

"Όποιος στη μάχη πάει για να πεθάνει, στρατιώτη μου για πόλεμο δεν κάνει"

Από το Τρωικό κάστρο η Ανδρομάχη
στον Έκτορα που κίναε για τη μάχη
φώναξε με φωνή φαρμακωμένη:

«Στρατιώτη μου, τη μάχη θα κερδίσει,
όποιος πολύ το λαχταρά να ζήσει.
Όποιος στη μάχη πάει για να πεθάνει,
στρατιώτη μου για πόλεμο δεν κάνει»

Έτσι κι εμένα η κόρη του Γαβρίλη
σαν έφευγα στις 20 τ' Απρίλη
μου φώναξε ψηλά από το μπαλκόνι:

«Στρατιώτη αν θες τη μάχη να κερδίσεις,
μια κοπελίτσα κοίτα ν' αγαπήσεις.
Όποιος το γυρισμό του όρκο δεν κάνει,
στρατιώτη μου, τον πόλεμο το χάνει». 

Το παραπάνω τραγούδι "Ο Έκτορας κι η Ανδρομάχη" από το "Παραμύθι χωρίς όνομα" (στίχοι Ιάκωβος Καμπανέλλης, μουσική Μάνος Χατζηδάκης, τραγούδι Λάκης Παππάς), με αφορμή τη σημερινή αναφορά του Αλέξη Τσίπρα στη διακαναλική συνέντευξη. Σε αναμονή λοιπόν!

"Βαϊμάρη: Η ανάπηρη δημοκρατία 1918-1933"

Εξαιρετικά ενδιαφέρον (και επίκαιρο για την περίοδο που το διάβασα, μιας και συνεχώς γίνεται αναφορά) είναι το παραπάνω βιβλίο του Γερμανού καθηγητή Heinrich Winkler (εκδ. Πόλις, 2011, μετάφραση Άντζη Σαλταμπάση). Αναφέρεται στα πολιτικά πράγματα όπως διαμορφώθηκαν και εξελίχθηκαν στη Γερμανία από το 1918 αμέσως μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και μέχρι την άνοδο του Χίτλερ στην καγκελαρία το 1933.

Το 1918 η Γερμανία βρίσκεται υπό τη σκιά της πολεμικής ενοχής, οι Σύμμαχοι επιβάλλουν σκληρές κυρώσεις (εδαφικές και οικονομικές) και στο εσωτερικό υπάρχει μια συνεχής αβεβαιότητα ως προς τις δυνάμεις που κυβερνούν και ως προς το σύστημα διακυβέρνησης τόσο συνολικά όσο και στις λεπτομέρειές του. Ο κόσμος στην Ευρώπη βγήκε κουρασμένος και σακατεμένος από τον πόλεμο, γινόταν λόγος για "δίκαιη ειρήνη" (λες και ... υπάρχει άδικη, αλήθεια), αλλά και πάλι δεν την αντιλαμβάνονταν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Η επίδραση και από τις εξελίξεις με την επανάσταση των μπολσεβίκων στη Ρωσία είναι προφανής και συνεχής. Από τη μια ο αντίκτυπος από τη ρωσική επανάσταση συνέβαλε θετικά στο ανέβασμα της ταξικής συνείδησης των γερμανών εργατών (θυμίζουμε την εξέγερση της ομάδας "Σπάρτακος" και τη δολοφονία των Κάρλ Λίμπνεχτ και Ρόζας Λούξεμπουργκ τον Ιανουάριο του 1919, τις συνεχείς εξεγέρσεις σε όλη τη δεκαετία του '20, αλλά όμως και την αδιαλλαξία του Κομμουνιστικού Κόμματος σε θέματα συνεργασίας και αντίληψης/πρόβλεψης του κινδύνου ανόδου των εθνικοσοσιαλιστών στη Γερμανία, που έβλεπε εχθρούς όλους τους άλλους και το 1929 έκανε λόγο για σοσιαλφασισμό). Από την άλλη, οι σοσιαλδημοκράτες φοβούνται αντεπανάσταση από τους αριστερούς, οι Ανεξάρτητοι Σοσιαλδημοκράτες διαχωρίζουν τη θέση τους από τους Σπαρτακιστές με τους οποίους αρχικά ήταν στο ίδιο κόμμα ενώ στη συνέχεια προσχώρησαν ή συμμάχησαν με τους σοσιαλδημοκράτες.

Ο συγγραφέας αναφέρεται με λεπτομέρειες σε όλες τις διεργασίες στη διάρκεια των χρόνων αυτών, στην εμφάνιση και δράση των πολλών κομμάτων από τον δεξιό, τον κεντρώο, τον σοσιαλδημοκρατικό και τον αριστερό χώρο, στις συμμαχίες που διαμορφώνονταν σε κάθε νέα εκλογική αναμέτρηση, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στα ζητήματα που υπήρχαν και που οδηγούσαν (κατά την γνώμη του) στις καταστάσεις που περιγράφει. Η οικονομική κρίση που κορυφώθηκε σε όλο τον κόσμο στο τέλος της δεκαετίας, οπωσδήποτε επηρέασε καταλυτικά την κατάσταση και στη Γερμανία.

Έχει σημασία να δει κανείς τους τρόπους δράσης και στρατολόγησης παραστρατιωτικών ομάδων, κύρια μέσα από τους εργάτες και τους αγρότες, που χρησιμοποιεί το κόμμα των εθνικοσοσιαλιστών. Προβάλλει οράματα "σοσιαλιστικά", καταφερόμενο υποκριτικά ενάντια στους πλούσιους και υποδεικνύοντας τους Εβραίους ως τους αίτιους της οικονομικής συμφοράς  των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Ταυτόχρονα, κολακεύει τους αγρότες, στηριζόμενο στο ισχυρό αίσθημα ιδιοκτησίας τους και προβάλλει ως ο προστάτης τους απέναντι στον μπολσεβικισμό. Εννοείται ότι συνοδεύει όλα αυτά με ισχυρότατες δόσεις ακραίου εθνικισμού και δήθεν φυλετικής ανωτερότητας, ενώ συγχρόνως κλείνει το μάτι στη μεγάλη αστική τάξη, στην οικονομική στήριξη της οποίας βασίζει τα σχέδιά του για την ανέλιξη στην εξουσία και τη δημιουργία του Γ' Ράιχ.

Τα κόμματα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης άργησαν να αντιληφθούν το ρόλο του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, θεωρώντας ότι θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν στο πολιτικό παιχνίδι για τα μικροκομματικά τους συμφέροντα, αφού εκλογικά φαινόταν ακίνδυνο. Έτσι και επώασαν το αυγό του φιδιού, αφού το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα χρησιμοποίησε όλες τις δυνατότητες που του έδινε η δημοκρατία με απώτερο σκοπό να καταλάβει την εξουσία και να καταλύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς στη συνέχεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2,6%  που πήρε στις εκλογές του 1928, αξιοποιώντας την κοινωνική δυστυχία από το κραχ του 1929, αύξησε κατακόρυφα τα ποσοστά του και στις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις ξεπέρασε το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και έγινε πρώτο,  φτάνοντας στο 1933 να γίνει καγκελάριος ο Χίτλερ και το κόμμα του να πάρει 43,9% στις εκλογές του Μαρτίου 1933! Τα άλλα κόμματα απαγορεύτηκαν. Ο ναζισμός ήταν πλέον εκεί, ήταν στην Ευρώπη!

Ενδιαφέρον στο βιβλίο είναι η ιστορική συνέχεια που αναζητά ο συγγραφέας, κάνοντας αναφορές στην επανάσταση του 1848, στον Φρειδερίκο Γουλιέλμο Δ' και στο εκλογικό σύστημα που είχε θεσπίσει στην Πρωσία το 19ο αιώνα, στην εποχή του Βίσμαρκ ψάχνοντας για αναλογίες, αλλά και στα εθνικά/εδαφικά ζητήματα ανάμεσα σε Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία. Σε κάθε περίπτωση, διατυπώνει τους προβληματισμούς του για τους τρόπους που λειτούργησε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, άλλοτε αφήνοντας ερωτηματικά και άλλοτε απαντώντας ο ίδιος.

Ο Πρόεδρος Έμπερτ (προερχόμενος από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα) δήλωνε το 1919: "Είμασταν στην κυριολεξία διαχειριστές της πτώχευσης του παλαιού καθεστώτος".  Και αναρωτιέται ο συγγραφεάς: "Τι θα γινόταν αν δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους διαχειριστές της πτώχευσης του παλαιού καθεστώτος, αλλά πατέρες και θεμελιωτές μιας δημοκρατίας;" Και οι απαντήσεις ποικίλλουν ...

Ο επίλογος και το χρονολόγιο στο τέλος του βιβλίου συμβάλλουν στην ανακεφαλαίωση και περιληπτική παράθεση όλων των γεγονότων, αληθινά πολύ χρήσιμο βοήθημα για τον αναγνώστη.

Τέλος, οφείλω να παραπέμψω στη σχετική σελίδα της Biblionet, όπου περιλαμβάνονται κείμενα και κριτικές από εφημερίδες για το βιβλίο, και φυσικά εκεί κανείς μπορεί να βρει ποικιλία απόψεων για το βιβλίο, για τον συγγραφέα και για την εποχή που περιγράφει. 

Το βιβλίο σε κάθε περίπτωση είναι πολύ ενδιαφέρον και πολύ χρήσιμο, χρειάζεται όμως προσοχή στις αναλογίες. Τότε, η Γερμανία βγήκε από έναν πόλεμο που η ίδια προκάλεσε, η ενοχή λοιπόν υπήρχε. Από την άλλη όμως, αναρωτιέται κανείς, ποιο είναι το αποδεκτό όριο αποπληρωμής της ενοχής και ποιο είναι το όριο πριν συναντήσει τον ρεβανσισμό; Δεν είμαι ιστορικός, ούτε πολιτικός, είμαι σκεπτόμενος πολίτης, που θέλω την αλλαγή, που ελπίζω, που "θέλω να είμαι συνεπής στα όνειρά μου" όπως έγραφε το σύνθημα στον τοίχο της Ιπποκράτους... 

Κάτω ο φασισμός! Ποτέ πια φασισμός!