Η Εθνική Βιβλιοθήκη εν έτει 2013, συγγνώμη 1880...

Δημοσιεύτηκε τις προάλλες στο Βήμα (10/2/2013) άρθρο του κ. Χαρ. Μουτσόπουλου, Προέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης, με τίτλο "Αντί επιδοκιμασίας ζητείται παραίτηση", με αφορμή την άκομψη, όπως λέει, εκδίωξη των μελών του Συμβουλίου "... από θέσεις που εθελοντικά και χωρίς ιδιοτέλεια υπηρέτησαν θεσμούς και ιδιαίτερα έναν από εκείνους που αποτελεί τον πολιτιστικό πυλώνα της χώρας" και γι' αυτό "οι αρμόδιοι οφείλουν να δώσουν μερικές εξηγήσεις, να λογοδοτήσουν στην κοινωνία".

Δεν έχω λόγο να διαφωνήσω με το θεωρητικό μέρος της παραπάνω πρότασης, εξάλλου η Κυβέρνηση μας έχει συνηθίσει όχι απλά σε "άκομψες" αλλά σε βίαιες μέχρι αντιδημοκρατικές ενέργειες προκειμένου να υλοποιήσει τις μνημονιακές της δεσμεύσεις. Δεν θα σταθώ σε αυτό. Θα ήθελα όμως να επαναφέρω στη συζήτηση αυτά που συζητούνται εδώ και 2 περίπου χρόνια, τις μεγαλοστομίες με τις οποίες κάποια μέσα υποδέχονταν κάθε ανακοίνωση και κάθε εκδήλωση "εξωστρέφειας" στο αναγνωστήριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Μερικοί τίτλοι: "Επιτέλους κάτι κινείται", "να ανακτήσει το δημόσιο ρόλο που της ανήκει", "αφυπνίζεται" ... Και από την άλλη, αναθέματα και λίβελλοι για την μέχρι τότε πορεία της Εθνικής Βιβλιοθήκης (δεν απέφυγα να σχολιάσω κάποιες φορές, όπως εδώ κι εδώ). Βέβαια, θα είμαι η τελευταία που θα ωραιοποιήσει την κατάσταση και θα υποστηρίξει πως ήταν όλα καλά στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Κάθε άλλο μάλιστα.

Όμως, αυτό που κυριάρχησε από το 2009 ήταν μια επίθεση στους ανθρώπους, στους όποιους θεσμούς, στους εργαζόμενους, στα δικαιώματα, σε ό,τι είχε υπάρξει και είχε δημιουργηθεί μέχρι τότε, λες και δεν είχε υπάρξει και δεν είχε δημιουργηθεί τίποτα, λες και ήρθαν οι σοφοί και οι σωτήρες να μας φτειάξουν (όχι απλά να μας σώσουν, είμασταν σε πρωτόγονη κατάσταση, δεν το ξέραμε, δεν το είχαμε αντιληφθεί, κι αυτοί οι ίδιοι που μας κυβερνούσαν τόσα χρόνια; ε αυτοί τώρα ξύπνησαν). Όλα κατέρρευσαν και για όλα φταίμε όλοι. Διάχυση της ευθύνης και συνενοχή. Αυτή ήταν και είναι η πολιτική. Στο ίδιο πνεύμα κινείται και η σημερινή Κυβέρνηση, προχθές το ΕΚΕΒΙ, χθες τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, σήμερα η Εθνική Βιβλιοθήκη και δεν θα συμμαζεύεται η κατάσταση, όσο κι εμείς είμαστε μόνο θεατές.

Ο Πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της σημερινής Εθνικής Βιβλιοθήκης κάνει ένα σύντομο απολογισμό του έργου τους. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες, εκτός της παρατήρησης ότι αναφέρει τελευταία την "παροχή υπηρεσιών", μιλά για σύνταξη καταλόγων και αρχείου καθιερωμένων επικεφαλίδων και για ανάπτυξη προδιαγραφών και πολύ θα ήθελα περισσότερες πληροφορίες, για παράδειγμα, με ποιες προδιαγραφές έχουν ασχοληθεί αυτό τον ενάμιση χρόνο (γιατί παλαιότερα, όντως η Εθνική Βιβλιοθήκη είχε συντάξει τέτοια τυποιητικά κείμενα/οδηγούς για τις ελληνικές βιβλιοθήκες, όπως άλλωστε φαίνονται και στη σελίδα των Εκδόσεων).

Σχετικά με την αποστολή και τον προγραμματισμό της Εθνικής Βιβλιοθήκης, υπάρχει το  σύντομο μα κυρίως αόριστο και γενικόλογο κείμενο για την Αποστολή της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που υπογράφεται από τον Πρόεδρο και την Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια, καθώς και το Στρατηγικό σχέδιο, που είναι κείμενο του πρώην Διευθυντή Γιώργου Ζάχου από το 2002 κι έχει τον τίτλο "Βραχυπρόθεσμο Πρόγραμμα ανάπτυξης της Εθνικής Βιβλιοθήκης 2002-2006". Υπάρχει επίσης  και μία παλαιότερη έκδοση 68 σελίδων των Τριαντάφυλλου Σκλαβενίτη και Γιώργου Μπώκου με τίτλο "Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος: αποστολή και υπηρεσίες προς τους πολίτες" (Αθήνα, ΕΒΕ, 1998), που θα έπρεπε όμως να υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή και να είναι ελεύθερα αναγνώσιμη (εκτός εάν υπάρχει η άποψη ότι έχει αντικατασταθεί από άλλα κείμενα, αλλά κι έτσι, για ιστορικούς λόγους θα έπρεπε να είναι διαθέσιμο).

Όμως, γιατί τα γράφω αυτά; Διαβάζοντας τη σύντομη αναφορά του Προέδρου της Εθνικής Βιβλιοθήκης και μη βρίσκοντας στον ιστότοπο κανένα κείμενο απολογισμού/προγραμματισμού (καμιάς περιόδου, για να είμαστε ειλικρινείς), αλλά και από όλη την εικόνα που έχω ως πολίτης και την αντίληψη για το ρόλο μιας Εθνικής Βιβλιοθήκης, θυμήθηκα το κείμενο του Εμμ. Ροϊδη, που ήταν Έφορος της Εθνικής Βιβλιοθήκης και δημοσίευσε ένα κείμενο το 1880 με τίτλο "Η Εθνική Βιβλιοθήκη εν έτει 1880". (Το κείμενο υπάρχει σε ψηφιακή μορφή στην ψηφιακή βιβλιοθήκη Ανέμη της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Περιλαμβάνεται επίσης στο συλλογικό έργο "Περι βιβλιοθηκών" που εκδόθηκε το 1993 από τις εκδόσεις Άγρα. Εξάλλου, απόσπασμα έχει δημοσιευτεί το 1880 στην πολιτικοσατυρική εφημερίδα "Μη χάνεσαι" που εξέδιδε ο Βλ. Γαβριηλίδης και έχει ψηφιοποιηθεί από τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Πατρών στο σύστημα Κοσμόπολις).

Όταν λοιπόν ο Ροϊδης ανέλαβε την Εθνική Βιβλιοθήκη, συνέταξε ένα κείμενο 88 σελίδων, στο οποίο περιγράφει την κατάσταση που βρήκε τόσο γενικά όσο και αναλυτικά κατά θεματικό πεδίο και κατά κατηγορία συλλογών, ενώ επίσης καταθέτει απόψεις, κακοδαιμονίες, προβλήματα, ανεπάρκειες όλων των συντελεστών - πολιτείας, υπαλλήλων, εφόρων κτλ. Εκεί μέσα ο Ροϊδης λέει πολλά, δεν χαρίζεται, είναι ένα επίσημο κείμενο που απευθύνεται στη Βουλή και συγκεκριμένα στο βουλευτή και Έφορο της Βουλής Τιμολέοντα Φιλήμονα, στο οποίο μεταδίδει "πληροφορίας τινάς περί της καταστάσεως της Εθνικής Βιβλιοθήκης πεποιθώς επί τη υμετέρα υποσχέσει να επιστήσετε επ' αυτών την προσοχήν της Βουλής".

Γράφει σε κάποιο σημείο:

"Έλθωμεν ήδη εις τα βιβλιοφάγα έλκη, εξ ών αδύνατος αποβαίνει η ανάρρωσις της βιβλιοθήκης, πριν ή οπωσδήποτε επουλωθώσιν, είναι δε ταύτα κυρίως τρία: η κατάχρησις του δανεισμού, η έλλειψις παγίου καταλόγου και πονηρότερον αμφοτέρων η εξάρτησις εκ της πολιτικής."

Περιγράφει τον ανεξέλεγκτο δανεισμό που γινόταν τις πρώτες δεκαετίες, κάνει λόγο για την "δυστροπίαν των δανειζομένων" και προχωρά σε διατύπωση πολιτικής και κανόνων δανεισμού με αναφορά στις ξεχωριστές περιπτώσεις. Όσο για τον κατάλογο, αναφέρεται στα διαφορετικά συστήματα "ου μόνο δελτιογραφήσεως, αλλά και ορθογραφίας των ξένων γλωσσών" που ακολούθησαν οι προηγούμενοι έφοροι, σε άλλα σχετικά προβλήματα, όπως "αδελτιογράφητα βιβλία ή άβιβλα δελτία", ενώ καταθέτει τον προβληματισμό του για τον έντυπο κατάλογο που χρειάζεται τακτική ανανέωση για να είναι επίκαιρος και κάνει ενδιαφέρουσες αναφορές σε αντίστοιχες δραστηριότητες άλλων χωρών.

Και αφού κάνει τον απολογισμό του τετραμήνου από την ανάληψη καθηκόντων εφόρου, προχωρά με τον γνωστό καυστικό τρόπο στην περιγραφή των εμπλοκών και διαπλοκών για την επιλογή από του εφόρου βιβλιοθήκης "μέχρι του εσχάτου κλητήρος".

"Άλλον βεβαίως διευθυντήν της Βιβλιοθήκης απαιτεί η πολιτική των εσπευσμένων και άλλον η των ηρέμα παρασκευών."

Αυτά και άλλα πολλά σπουδαία έγραφε ο Ροϊδης, αλλά μερικές φορές είναι σαν να διαβάζουμε χθεσινές ή σημερινές καταστάσεις. Αφιερωμένο λοιπόν το κείμενο όλο σε κάθε αρμόδιο για την Εθνική Βιβλιοθήκη!

Τέλος, μιας και ο λόγος για την Εθνική Βιβλιοθήκη, αξίζει ν' ανατρέξει κανείς και στο ενδιαφέρον κείμενο του Τριαντάφυλλου Σκλαβενίτη με τίτλο "Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος: ιστορικό σχεδίασμα", που ετοίμασε με αφορμή την έκθεση για τους Θησαυρούς της Εθνικής Βιβλιοθήκης το 1999. Γράφει για τον Ανδρέα Μουστοξύδη, τον εμπνευστή και πρώτο μαζί με τον Ιωάννη Καποδίστρια δημιουργό της Εθνικής Βιβλιοθήκης, της "Αποθήκης των βιβλίων" όπως την ονόμασαν, ότι σε αυτήν "θέλουν παλιννοστήσει, ούτως ειπείν, εις τήν πατρίδα των οί παλαιοί μας συγγραφείς, καί συνδιαλέγεσθαι μεθ' ημών προς έκπαίδευσιν τών νέων καί ψυχαγωγίαν τών προβεβηκότων", ενώ επικαλείται "τήν άξιοπρέπειαν καί τόν φωτισμόν τοΰ γένους" όταν το 1829 καταθέτει την άποψή του για τη δημιουργία της.

Αξιοπρέπεια και φωτισμός. Τόσο επίκαιρες οι δύο έννοιες!

*** Είχα έτοιμο το παραπάνω κείμενο για ανάρτηση και μόλις πληροφορήθηκα τον ορισμό νέου Εφορευτικού Συμβουλίου.  Εύχομαι καλή δύναμη στο νέο Πρόεδρο κ. Ζουμπουλάκη, στον κ. Καψάλη και στα άλλα μέλη, ελπίζω να εκπροσωπούνται και οι χώροι των βιβλιοθηκονόμων και των αρχειονόμων, δεν έχω δει ακόμη ονόματα. Αφιερωμένο και σ' αυτούς το κείμενο του Ροϊδη. Και να θυμάστε: Αξιοπρέπεια και φωτισμός!

Κάρολος Δίκενς: "για την αξιοπρέπεια του κοινού ανθρώπου"

Το 2012 ήταν έτος Ντίκενς, 200 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου Άγγλου συγγραφέα (παραμυθά και όχι μόνο). Στο πλαίσιο αυτό, οι εκδόσεις του ΜΙΕΤ κυκλοφόρησαν στις γιορτές, "αντί ευχών", ως "απλή υπόμνηση" και "αναζητώντας πρώιμα ίχνη της παρουσίας του Ντίκενς στα ελληνικά γράμματα", ένα καλαίσθητο βιβλιαράκι με ένα κείμενο που είχε δημοσιευθεί το 1881 στο εβδομαδιαίο περιοδικό Εστία.

Το κείμενο έχει τον τίτλο "Κάρολος Δίκενς" και υπογράφεται από τον Α.Κ. Όπως λέει ο επιμελητής της έκδοσης και διευθυντής του ΜΙΕΤ Διονύσης Καψάλης, αν και τα αρχικά αυτά συχνά παραπέμπουν στον Αριστοτέλη Κουρτίδη, δεν έχει επιβεβαιωθεί το ίδιο από τη σχετική έρευνα και για το παρόν κείμενο.

Ο Α.Κ. διηγείται τη ζωή του Ντίκενς στα παιδικά του χρόνια που ήταν πολύ δύσκολα και φτωχικά. Χρειάστηκε να δουλέψει από πολύ μικρός, ν' αφήσει το σχολείο, πήγε να μείνει στη φυλακή με τον πατέρα του που είχε μπει για χρέη. Ένιωσε την πείνα, την έλλειψη των γονιών του, την έλλειψη της οικογενειακής θαλπωρής και σιγουριάς που χρειάζεται ένα παιδί. Η ζωή του ήταν σαν παραμύθι, έτσι και την διηγήθηκε στα έργα του.

Ο δωδεκάχρονος Ντίκενς στο εργοστάσιο βαφής υποδημάτων. Πληροφορίες εικόνας εδώ.

Λέει ο Α.Κ. (στη λόγια γλώσσα της εποχής βέβαια, όχι στη δημοτική):

"Ο Κάρολος Δίκενς ουδέν ουδέποτε έγραψεν αν μη ησθάνθη ή είδεν αυτό εκ του σύνεγγυς· μέγα μέρος της παιδικής αυτού ηλικίας ανευρίσκετο εν τη του Δαβίδ Κόππερφιλδ. Όπως ο ήρως του θελκτικού τούτου διηγήματος, ο Κάρολος πάσας της σχολής αυτού τας ώρας αφιέρουν εις αναδίφησιν της βιβλιοθήκης του πατρός του, βιβλιοθήκης ουχί μεγάλου λόγου αξίας, αλλ' εκλεκτής· διά της συχνής αναγνώσεως συνωκειούτο προς τον Ροβινσόν, τον Τομ Τζών, τον Δον Κισότον και πρόσωπα τινά των μύθων της Χαλιμάς..."

Εικονογράφηση στο βιβλίο David Copperfield του 1849. Πληροφορίες εικόνας εδώ.

Στο Υστερόγραφο, ο Διονύσης Καψάλης έχει αναφορές από τον Τζωρτζ Όργουελ, ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 40 έγραψε κείμενα για τον Ντίκενς, για τη σχέση του με τα Χριστούγεννα, για τη ματιά του στην ανθρώπινη δυστυχία και στη φτώχεια, για την τεχνική στη γραφή του.

Και με την ευκαιρία αυτή, ο ίδιος διατυπώνει - με αφορμή την παρεξήγηση ότι στη συλλογική μας συνείδηση έχουμε κατατάξει τον Ντίκενς ως συγγραφέα παιδικών βιβλίων - ενδιαφέρουσες (συχνά και κάπως αυστηρές, αλλά δυστυχώς συχνά και αληθείς) απόψεις για την αναγνωστική συμπεριφορά κυρίως των εφήβων. Γράφει ο Δ. Καψάλης:

"... [η κλασική πεζογραφία] επιβιώνει σε πείσμα μάλιστα μιας βάναυσης παιδαγωγικής ιδεοληψίας που επιτάσσει να γινόμαστε όλο και πιο σύγχρονοι (προγραμματικά πιο σύγχρονοι, τουτέστι διαρκώς πιο χθεσινοί), χορηγώντας στα διαρκώς, ανηλεώς και ματαίως μεταρρυθμιζόμενα παιδιά μας μια ολέθρια αναγνωστική αγωγή ασυναρτησίας από εγκιβωτισμένες φράσεις και βαρύγδουπα αποσπάσματα, λες και  το σύγχρονο είναι συνώνυμο του λειψού, το διδακτέο συνώνυμο της πλήξης και η ανάγνωση μια συμπαθής αλλά παρωχημένη προγονική συνήθεια..."

Συνεχίζοντας για το ανθρωπιστικό πάθος του Ντίκενς "που δεν έπαψε ποτέ να εναρμονίζεται με τον βαθύτερο ειρμό του Διαφωτισμού", καταλήγει:

"... Τον  βλέπουμε, συνοδοιπόρο της ζωής μας, να έρχεται από τα παιδικά μας χρόνια για να μας ξεπροβοδίσει, με μια καλή ευχή, στο αβέβαιο μέλλον μας. Το μείζον προτέρημά του, σύμφωνα με τον Όργουελ, ήταν η ικανότητά του "να εκφράζει ... την αξιοπρέπεια του κοινού ανθρώπου" Μεγάλη κουβέντα."

Ναι, μάλλον μεγάλη κουβέντα ακούγεται σήμερα, όταν βρίσκεται στ' αζήτητα ενός νεκροτομείου το σωματάκι ενός εντεκάχρονου κοριτσιού, με ίδια μοίρα μέχρι πριν 10 μέρες με το νεαρό Ντίκενς και τους μικρούς ήρωές του, που όμως δεν είχε καν μέλλον και που του στερήθηκε η αξιοπρέπεια τουλάχιστον να ταφεί στην ώρα του!

Σε λίγες μέρες, αρχές Φεβρουαρίου, θα γιορτάζουν πάλι σ' όλο τον κόσμο τα γενέθλια του Τσαρλς Ντίκενς. Τι τυχερός που υπήρξε!

(Θεωρώ υποχρέωσή μου να ευχαριστήσω τον άνθρωπο στο βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ που μου χάρισε το βιβλιαράκι αυτό. Είναι κόσμημα για τη βιβλιοθήκη μου.)

Μουμού, του Ιβάν Τουργκένιεφ

Ανάμεσα στα βιβλία που βρήκα τον τελευταίο καιρό στα βιβλιοπωλεία και μάλιστα σε πολύ χαμηλή τιμή, ήταν μια καταπληκτική νουβέλα, ένα παραμύθι, μόλις 66 σελίδων, του Ιβάν Τουργκένιεφ. Πρόκειται για μια πολύ όμορφη ιστορία ανάμεσα στο μεγαλόσωμο κωφάλαλο Γκαράσιμ και τη σκυλίτσα του τη Μουμού (Μουμού, Ωκεανίδα 1996, μετάφραση Πέρος Ανταίος).

Δεν είναι μόνο η ίδια η ιστορία που ξεχειλίζει ευαισθησία και ανθρωπιά, που είναι καλογραμμένη και η αφήγησή της σε μεταφέρει στην προεπαναστατική Ρωσία του 19ου αιώνα, δίνοντας την ευκαιρία στο Ρώσο συγγραφέα να μεταφέρει εικόνες από τη ζωή των μουζίκων και με τον τρόπο του να κάνει κριτική στο τσαρικό μκαθεστώς  (άλλωστε το βιβλίο αυτό το έγραψε τον καιρό που ο ίδιος βρισκόταν φυλακισμένος για το έργο του). Είναι και η πολύ καλή μετάφραση του Πέτρου Ανταίου (από τα ρωσικά) και η πολύ καλή έκδοση από την Ωκεανίδα (του 1996).

Ξεχωρίζω ιδιαίτερα την εικονογράφηση του βιβλίου, αναφέρεται ως δημιουργός ο Σ. Μπόημ (δυστυχώς τα στοιχεία δεν βοηθούν για τον εντοπισμό περισσότερων πληροφοριών). Όμως η εικονογράφηση είναι τόσο ζωντανή, από μόνη της διηγείται την ιστορία, θυμίζοντάς μας την εικονογράφηση που βλέπαμε στα παλιά βιβλία, τότε που οι εκδότες είχαν πιο πολύ μεράκι με την ίδια την εικόνα και την αισθητική του βιβλίου, τότε που κι εμείς, ως αναγνώστες, αναζητούσαμε (περισσότερο;) την ομορφιά στο βιβλίο, τη μυρωδιά στο χαρτί.

"Σε κάποιον απόμακρο δρόμο της Μόσχας, σ΄ένα γκρίζο σπίτι με λευκές κολόνες, ζούσε μια αρχόντισσα, χήρα, τριγυρισμένη από ένα πλήθος υπηρετικό προσωπικό.
Οι γιοι της εργάζονταν στην Πετρούπολη και οι κόρες της είχαν παντρευτεί. Έβγαινε σπάνια και ζούσε μοναχικά τα στερνά χρόνια από τα φειδωλά και βαρετά γερατειά της.
Απ΄όλους εκείνους τους υπηρέτες και τις υπηρέτριες το πιο αξιόλογο πρόσωπο ήταν ο θυρωρός-φύλακας, ο Γκαράσιμ, ένας γίγαντας δυο μέτρα ψηλός, κωφάλαλος από γεννησιμιού του, όπου ζούσε απομονωμένος σε μια καλύβα χώρια από τ΄αδέρφια του· τον θεωρούσαν εκεί τον πιο άξιο δουλοπάροικο στα χωράφια του τσιφλικά..."

Έτσι αρχίζει η ιστορία του γίγαντα Γκαράσιμ και της σκυλίτσας Μουμού... Καλή ανάγνωση!

 

Τα πρώτα βήματα του Τεχνικού Επιμελητηρίου πριν από 90 χρόνια και και δύο αναφορές από τη σύγχρονη ιστοριογραφία

"Πρακτικά Γενικής Συνελεύσεως της Γενικής Ενώσεως Ελλήνων Επιστημόνων Μηχανικών γενομένης την 11η Ιανουαρίου 1923 εν τω καταστήματι της Λέσχης Επιστημόνων."

Στη Συνέλευση αυτή, όπως δημοσιεύεται στο περιοδικό "Αρχιμήδης" (Ιαν. 1923, σελ. 5-7) αποφασίστηκε να επιδιωχθεί η συνένωση όλων των μέχρι τότε φορέων που εκπροσωπούσαν τους μηχανικούς. Ο Πρόεδρος της Συνέλευσης Μ. Οικονόμου σημείωνε μάλιστα ότι "η Επανάστασις ήτις διοικεί την χώραν θα χαράξει νέας οδούς εις την διοίκησιν" και ότι "οφείλει ο τεχνικός κόσμος ... να έλθει αρωγός του έργου αυτής παρέχων την πεφωτισμένην γνώμην του επί των μεγάλων τεχνικών ζητημάτων της χώρας". Να θυμίσουμε ότι η " επανάσταση" στην οποία αναφέρεται ο Οικονόμου ήταν το "κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922" από το  οποίο προέκυψε η Κυβέρνηση Γονατά (πρόκειται για το κίνημα των Νικ. Πλαστήρα, Στ. Γονατά και Δ. Φωκά). Η Ελλάδα εκείνη την περίοδο αλλά και για αρκετά χρόνια βρισκόταν σε μια ιδιαίτερα δύσκολη πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση - μικρασιατική καταστροφή, κατάρρευση του μεγαλοϊδεατισμού, ενάμισι εκατομμύριο πρόσφυγες στο δρόμο και χωρίς δουλειά, έντονο το στεγαστικό πρόβλημα, μεγάλες ανάγκες σε τεχνικές υποδομές ... 

Θα ήταν παραπάνω από απαραίτητος και χρήσιμος ένας φορέας που θα συνέβαλε στην αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων που ταλάνιζαν τη χώρα, αλλά και παράλληλα θα αντιμετώπιζε συλλογικά και ενιαία τα ζητήματα των ελλήνων μηχανικών.

Ετσι, το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου εκδόθηκε το Ν.Δ. "Περί συστάσεως Τεχνικού Επιμελητηρίου" (ΦΕΚ 338/Α/1-24/11/1923), με το οποίο εδραιώθηκαν οι θεσμοί που όριζαν και συγκροτούσαν την επιστημονική και επαγγελματική κοινότητα των ελλήνων μηχανικών. Όλο το κείμενο δημοσιεύτηκε σε συνέχειες σε δύο τεύχη του Αρχιμήδη (Νοέμβριο και Δεκέμβριο 1923).

Προσωπογραφία Ηλία Αγγελόπουλου, πρώτου προέδρου του ΤΕΕ

Πρώτος Πρόεδρος  του ΤΕΕ (το 1925) ανέλαβε τιμητικά, λόγω της προσφοράς του στο χώρο των μηχανικών, ο Ηλίας Αγγελόπουλος, πολιτικός μηχανικός, στοιχεία για τη βιογραφία και την εργογραφία του οποίου μπορούν να ανακτηθούν από τη βάση δεδομένων "Μηχανικοί" της Βιβλιοθήκης του ΤΕΕ. Εξάλλου, ειδικά στον Αγγελόπουλο αλλά και σε όλη την εποχή και το σχετικό με το ΤΕΕ ιστορικό πλαίσιο αναφέρεται διεξοδικά ο ιστορικός της επιστήμης Σπύρος Τζόκας στη διδακτορική διατριβή του με τίτλο "Για την κοινωνική διαμόρφωση της αντικειμενικότητας της τεχνικής: Παραδείγματα από την ιστορία των Ελλήνων μηχανικών (τέλη 19ου – αρχές 20ου αιώνα)", Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΜΙΘΕ - ΕΜΠ, 2011 (περίληψη εδώ). 

  Ο Τζόκας στην πολύ ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη εργασία του υιοθετεί τον όρο "ειδήμων μηχανικός" (expert), επιχειρώντας να δείξει "τον τρόπο με τον οποίο συγκροτήθηκε η ταυτότητα του μηχανικού ως ειδήμονα που διεκδικούσε μια κεντρική θέση στη δημόσια σφαίρα".

Σημειώνεται εξάλλου η αντίληψη για το ρόλο του μηχανικού ως "ειδικού διανοούμενου", σε μια εποχή ανάπτυξης της τεχνολογίας, θεωρούμενης ως παράγοντας αλλαγής και στοιχείο νεωτερικότητας. Ο διανοούμενος αυτός "εισέρχεται στο δημόσιο χώρο με το κύρος του ειδικού [...] για να υποδείξει τον αποδοτικότερο δρόμο στην παραγωγική διαδικασία".

Η αναφορά για τον ειδικό διανοούμενο έχει ληφθεί από τη συμβολή της ιστορικού Μαρίας Μαυροειδή στο έργο "170 χρόνια Πολυτεχνείο: οι μηχανικοί και η τεχνολογία στην Ελλάδα", τ. Α', σελ. 446, στο κείμενο της οποίας παρατίθεται η αναφορά στο άρθρο Σωτηρόπουλος Δ., Παναγιωτόπουλος Δ., “Ειδικοί” διανοούμενοι και θύλακες χειραφέτησης στο Μεσοπόλεμο. Μεταρρυθμιστές γεωπόνοι και μηχανικοί στην ύπαιθρο και το άστυ,  Μνήμων, 2008, τόμ. 29, σ. 121- 149. Σημειώνεται βέβαια ότι όλες οι εργασίες και στους δύο τόμους της παραπάνω έκδοσης είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες.

Για το ίδιο θέμα, δηλαδή τις προσπάθειες συλλογικής έκφρασης και παρουσίας των μηχανικών από τον 19ο αιώνα ακόμη, ασχολείται και ο ιστορικός Γιάννης Αντωνίου. Στη μελέτη του με τίτλο "Έλληνες μηχανικοί: θεσμοί και ιδέες" που προέκυψε από τη διδακτορική διατριβή του στο ΕΜΠ, ο Αντωνίου διατυπώνει ως εξής την άποψη του σχετικά με το ρόλο ίδρυσης του ΤΕΕ:

"... Αυτό το οποίο άρχισε να αποτελεί συνείδηση στους πρωταγωνιστές αυτών των εγχειρημάτων και να προβάλλεται σ’ αυτή τη φάση ήταν ότι η κατοχύρωση του επαγγέλματος του διπλωματούχου μηχανικού και του συνακόλουθου κοινωνικού status, που διεκδικείτο μέσω αυτής, δεν ήταν μόνο υπόθεση που συνδεόταν με την αναβάθμιση των σπουδών στο Πολυτεχνείο και την παγίωση μιας κοινωνικής συνείδησης που διεκδικούσε την καθιέρωση μιας οργανικής σχέσης ανάμεσα στα τεχνικά επαγγέλματα και την επιστήμη. Χρειαζόταν και κάτι ακόμη, η θεσμική αναγνώριση αυτής της σχέσης μέσω της ανάθεσης σε μια ενιαία επαγγελματική οργάνωση των μηχανικών, που θα είχε τη μορφή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, του ρόλου του προνομιακού τεχνικού συμβούλου του κράτους. 

Ο θεσμός, ο οποίος επρόκειτο να εκφράσει αυτή τη διπλή αρμοδιότητα και να υπερβεί τελεσίδικα τον οργανωτικό κατακερματισμό στη συλλογική εκπροσώπηση των Ελλήνων μηχανικών, έγινε πραγματικότητα με το νομοθετικό διάταγμα της 1^ης Νοεμβρίου του 1923 σύμφωνα με το οποίο ιδρύθηκε το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Ο νόμος ψηφίσθηκε όταν υπουργός συγκοινωνιών ήταν ο Λουκάς Σακελλαρόπουλος, ενώ πρώτος πρόεδρος του Επιμελητηρίου ανέλαβε το 1925 ο Ηλίας Αγγελόπουλος..."

Γιάννης Αντωνίου, Οι έλληνες μηχανικοί: Θεσμοί και ιδέες, Βιβλιόραμα, 2006.

Οι παραπάνω εργασίες δεν είναι οι μόνες που ασχολούνται με το ρόλο του ΤΕΕ και των μηχανικών. Αρκετοί είναι οι Έλληνες ερευνητές (Μ. Ασημακόπουλος, Χρ. Αγριαντώνη, Κ. Γαβρόγλου, για να αναφέρω μερικά ονόματα, ενδεικτικά) που τα τελευταία χρόνια ερευνούν, ομιλούν και συνομιλούν για το θέμα αυτό. 

Και βέβαια, να μην παραλείψω το ίδιο το ΤΕΕ με την έκδοση για τα 80 χρόνια του το 2003 ("80 χρόνια ΤΕΕ: οδοιπορικό στο χρόνο , "δια πυρός και σιδήρου" : η δημιουργική συμβολή του ΤΕΕ και των Ελλήνων Μηχανικών", αλλά επίσης με πρωτοβουλίες τις οποίες είχα τη χαρά να ξεκινήσω και να συντονίζω, δηλαδή τη βάση δεδομένων "Έλληνες Μηχανικοί" ως έργο της Βιβλιοθήκης ΤΕΕ (http://opac.tee.gr), τη σειρά συνεντεύξεων με παλαίμαχους μηχανικούς και τη σελίδα "Οι Έλληνες Μηχανικοί και το έργο τους" (http://history.tee.gr/). 

Θα επανέλθω...

(Βλέπε και σειρά αναρτήσεων με τον τίτλο "Ξεφυλλίζοντας τα Τεχνικά Χρονικά...")

Βιβλία στο τραπέζι - και είχαμε κάποτε ένα φορέα βιβλίου;

Η συμμετοχή μου στην "αναγνωστική λέσχη των λούτρινων παιχνιδιών" του πάντα ευφάνταστου  Βιβλιοθηκάριου.

Έστησα πάνω στο τραπέζι μερικά βιβλία από αυτά που αγόρασα ή μου χάρισαν τον τελευταίο καιρό και πάνω πάνω ένα αγαπημένο αρκουδάκι από το 1986. Ξέχασα να βάλω την καταπληκτική έκδοση του ΜΙΕΤ για τον Μάρκο Ζαβιτσιάνο (έτσι κι αλλιώς θ' αναφερθώ σύντομα ξεχωριστά). 

Τώρα, τα βιβλία περιμένουν τη σειρά τους να διαβαστούν, κάποια έχουν ήδη διαβαστεί, όπως "Τα τελευταία Χριστούγεννα του πολέμου" του Πρίμο Λέβι.

Το εξώφυλλο από το βιβλίο του Πρίμο Λέβι (εκδ. Καστανιώτης, μτφρ. Ανταίος Χρυσοστομίδης)

Όταν διαβάζω ή αναζητώ ένα βιβλίο, πολύ συχνά ανατρέχω στη βάση δεδομένων Biblionet του EKEBI. Και οπωσδήποτε, πάντα χρησιμοποιώ ως αναφορά για παραπάνω πληροφορίες την εγγραφή στη βάση αυτή. Οι αναρτήσεις μου είναι γεμάτες από τέτοιες συνδέσεις και παραπομπές. 

Για την κατάργησή του, όπως την αποφάσισε η Κυβέρνηση και ο αρμόδιος κ. Τζαβάρας "σταθμίζοντας" την κατάσταση (;!), δεν πήραν υπόψη τους, λένε άνθρωποι του συγγραφικού χώρου,  την αγορά. Σέβομαι τον προβληματισμό και κατανοώ την αγωνία τους, τέτοιες μάλιστα εποχές, όμως δεν υπάρχει βέβαια μόνο αυτή η πλευρά. Θα πρέπει να βρούμε τρόπους ν' αντιδράσουμε, και οι θεσμικοί φορείς αλλά και οι πολίτες, εμείς, αντιλαμβανόμενοι την ομορφιά και το ρόλο ενός τέτοιου θεσμού και γιατί όχι επαναπροσδιορίζοντας πώς τον θέλουμε.

Η Ένωση Βιβλιοθηκονόμων αντέδρασε άμεσα (καλό αυτό, μακάρι βέβαια να είχε εκφραστεί, περισσότερο έστω, και τα χρόνια που πέρασαν, σε κάτι μπορεί να είχε συμβάλει από αυτά που τώρα, και σωστά, λέει ότι δεν έγιναν όπως έπρεπε, γιατί "πολιτισμός δεν είναι συσσώρευση πολιτιστικών δομών χωρίς στρατηγικό στόχο").

Τελικά ο κ. Τζαβάρας (ο ίδιος είχε ομολογήσει στην τηλεόραση κάποια στιγμή ότι δεν έχει σχέση με τον πολιτισμό) θα μείνει ως ο υπουργός που ασχολήθηκε με το ΕΚΕΒΙ.  Να κι ένας υπουργός που ασχολήθηκε με το βιβλίο (μετά τον Μικρούτσικο βέβαια που επί υπουργίας του δημιουργήθηκε), ασχολήθηκε με το βιβλίο και το φορέα του, καταργώντας τον. Όλα είναι θέμα λογιστικής. Άξιο το έργο!

Εμείς τώρα τι κάνουμε; Διαβάζουμε σιωπηλά τα βιβλία κάτω από το λούτρινο αρκουδάκι; Και θα θυμόμαστε τα τελευταία Χριστούγεννα του ΕΚΕΒΙ και της Βιβλιονετ; Ε, βιβλιοθηκάριε;

Θανάσης Αναπολιτάνος, πολιτικός μηχανικός: ένας ενεργός ακτιβιστής απέναντι στην "αδράνεια μιας βαρύκοης και παχύδερμης εξουσίας". Εις μνήμην!

"Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, ως πανελλαδικός φορέας των μηχανικών, οφείλει να είναι -και είναι - ιδιαίτερα ευαίσθητο στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και διατήρησης της οικολογικής ισορροπίας. Γι αυτό εξ άλλου μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς του αφορά ακριβώς σε αυτά τα θέματα. Έχοντας ως βασική αρχή ότι το Περιβάλλον που ζούμε δεν το κληρονομήσαμε από τις προηγούμενες γενιές αλλά το δανειστήκαμε από τις επόμενες, έχουμε χρέος να το διαφυλάξουμε και να το διαχειριστούμε με τρόπο που να μην εκθέτουμε σε κίνδυνο φυσικούς και ανθρώπινους πόρους. Σημαντικότατη θέση στα θέματα αυτά έχουν όσα συνδέονται με την παραγωγή Ενέργειας..."

Έτσι ξεκινά την εισήγησή του στο Συνέδριο Heleco 2005 ο Θανάσης Αναπολιτάνος, πολιτικός μηχανικός, ειρηνιστής  και δραστήριος ακτιβιστής στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και κύρια στα θέματα προστασίας από τον πυρηνικό κίνδυνο, συστήνοντας το Αντιπυρηνικό Παρατηρητήριο της Μεσογείου που μόλις είχε ιδρυθεί στη Ρόδο με πρωτοβουλία δική του και υποστήριξη του ΤΕΕ. Και καταλήγει:

"...Έχουμε επίγνωση ότι είναι εξαιρετικά δύσκολη η προσπάθεια που ξεκινάμε. Δύσκολη γιατί είναι προορισμένη για τα μεγάλα, που συνήθως είτε τα εκχωρούμε να τα διαχειριστούν άλλοι (και δεν μας απασχολούν), είτε τα υποβαθμίζουμε μέσα στην καθημερινότητα και τα προβλήματα που ο καθένας αντιμετωπίζει. Ο μοναδικός και χειρότερος αντίπαλός είναι η - απευκτέα - αδράνειά μας.

Αξίζει όμως να γίνει. Είναι πραγματικά επιταγή των καιρών. Κανένας ευαίσθητος άνθρωπος δεν μπορεί να μείνει αδιάφορος και παθητικός θεατής μιας επερχόμενης καταστροφής. Είναι χρέος προς τη σημερινή και τις επόμενες γενιές. Στηρίξτε την κι εσείς με το δικό σας τρόπο στο δικό σας χώρο!"

Η πυρηνική ενέργεια, υποστήριζε γιατί το πίστευε, είναι μια αδιέξοδη κι επικίνδυνη επιλογή.

Το 1ο Αντιπυρηνικό Φεστιβάλ (έχουν διοργανωθεί 4 φεστιβάλ μέχρι τώρα) είχε ως σύνθημα "Ενεργοί, όχι ραδιενεργοί". Και ο Αναπολιτάνος δεν έμενε αδρανής. Τα πέντε χρόνια (2006-2011) που είχα την αρμόδια Διεύθυνση στο ΤΕΕ, μας βομβάρδιζε κυριολεκτικά με μηνύματα, ανακοινώσεις, προτάσεις, το Αντιπυρηνικό Παρατηρητήριο ήταν παρόν και δραστήριο.

Η ανακοίνωση  του Αντιπυρηνικού Παρατηρητηρίου της Μεσογείου για τα πυρηνικά όπλα σε ένα από τα τελευταία τεύχη του Ενημερωτικού Δελτίου ΤΕΕ (τ. 2615, 10/1/11)

Σ' ένα μήνυμα που μας είχε στείλει στις 10 Μαίου 2009 έλεγε: 

Σας επισυνάπτω το χαιρετισμό που απηύθυνα στο διήμερο που διοργάνωσε χθες και προχθες το ΤΕΕ για τις ΑΠΕ στη Ρόδο. Στο τέλος του χαιρετισμού υπάρχει μιά σημαντική είδηση.

Αν θέλετε διαδώστε  το.

Με τους θερμούς χαιρετισμούς μου

Θανάσης Αναπολιτάνος

Στην εισήγηση, όπου εκφράζει όλη του την αγωνία για την τύχη του τόπου αλλά και διατυπώνει με καθαρότητα τις προτάσεις του, αρχίζει έτσι:

"Το ζήτημα της ενέργειας έχει πάρει σήμερα εκρηκτικές διαστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι κυρίαρχες δυνάμεις αντιμετωπίζουν  την ενέργεια ως εμπόρευμα - από το οποίο προσδοκούν κέρδος - και όχι ως δημόσιο αγαθό παραγόμενο από πόρους σε ανεπάρκεια. Η τέτοια θεώρησή της ωθεί καθημερινά σε μια λογική υπερπαραγωγής και υπερκατανάλωσης και στην τεράστια διόγκωση των εμφανιζόμενων ως απαραίτητων αναγκών. Είναι αυτοί οι κύριοι λόγοι που δεν ενδιαφέρονται για την εξοικονόμηση ενέργειας και αντιμετωπίζουν  απαξιωτικά τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Είναι προφανές ότι, σε ένα τέτοιο τοπίο, ο έλεγχος των πλουτοπαραγωγικών πηγών, αποτελεί άμεση προτεραιότητα για πολλούς που επιδιώκουν να δημιουργήσουν σχέσεις ενεργειακής, επομένως και γεωπολιτικής εξάρτησης των κρατών από αυτούς. Η επιδίωξη αυτή είναι γνωστό ότι έχει οδηγήσει σε πολέμους, στρατιωτικές επεμβάσεις και ανισοτιμία στις διεθνείς σχέσεις.

            Πέρα, όμως, από αυτές τις πλευρές - αναπόφευκτες σε καιρούς καπιταλιστικής κυριαρχίας - οι δραστηριότητες στον τομέα της ενέργειας έχουν φέρει στην επιφάνεια και μια σειρά άλλα προβλήματα. Τέτοια είναι η υπερεκμετάλλευση ή και εξάντληση των φυσικών πόρων, τα περιστατικά και οι απειλές ατυχημάτων, με πρώτα στη λίστα επικινδυνότητας τα πυρηνικά, η περιβαλλοντική υποβάθμιση και μόλυνση τεράστιων περιοχών  και πάνω απ όλα το ζήτημα της αλλαγής του κλίματος, στο οποίο έχουν τεράστια συμβολή. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν καθημερινά ότι, αν δεν ανακοπεί η ενεργειακή φρενίτιδα, μπαίνουν σε άμεσο κίνδυνο τα σημερινά χαρακτηριστικά του  πλανήτη που μας φιλοξενεί και η ίδια η Ζωή..

 ... Αφετηρία μας είναι οτι χρειάζεται μια διαφορετική αντίληψη για τα ζητήματα της ενέργειας, ανεξάρτητα από τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο ο καθένας μας αντιλαμβάνεται την κοινωνία του μέλλοντος. Ως στοιχεία της κοινής μας αφετηρίας θεωρούμε:

·     Την αντιμετώπιση των φυσικών και ενεργειακών πόρων ως κοινή παγκόσμια περιουσία

·     Την προσαρμογή σε μοντέλα που θα αποτρέπουν καταστροφικές εξελίξεις και θα διασφαλίζουν το μέλλον της Ζωής.

·     Την αμφισβήτηση της χωρίς όρους και όρια ανάπτυξης με την ταυτόχρονη ανάδειξη του αυξανόμενου ρόλου της περιβαλλοντικής προστασίας.

 ·     Την αμφισβήτηση των απαράδεκτων σημερινών καταναλωτικών προτύπων που προβάλλονται και επιβάλλονται σε όλους τους τομείς δημόσιας ζωής..."

Και καταλήγει:

"... Αυτονόητα θα πείτε όλα τα παραπάνω. Θα συμφωνήσουμε, τα επαναλαμβάνουμε ωστόσο για να υπερνικηθεί η αδράνεια  μιάς βαρήκοης και παχύδερμης εξουσίας.

Φύλαξα για το τέλος δύο πρόσφατες καλές ειδήσεις:

1.      Πριν από ακριβώς ένα μήνα παρουσιάστηκαν τα συμπεράσματα μιας ερευνητικής εργασίας που πραγματοποίησε  επί 1½ έτος το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σε συνεργασία με την Greenpeace. Αναφέρω μόνο ένα ελπιδοφόρο συμπέρασμα :"Τα αποθέματα Ανανεώσιμης Ενέργειας που είναι σήμερα διαθέσιμα και μπορούμε να τα εκμεταλλευθούμε τεχνικά επαρκούν για να καλύψουμε 6 φορές τις σημερινές παγκόσμιες ανάγκες".

2.      Δεύτερη και συνάμα καταπληκτική είδηση που μας ήρθε από την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. «Δεν χρειάζεται να κατασκευαστεί στις ΗΠΑ ούτε ένας νέος πυρηνικός, ούτε ένας  ανθρακικός ενεργειακός σταθμός». Αν νομίζετε οτι αυτά είναι λόγια κάποιου περίεργου ακτιβιστή, χάσατε. Είναι δηλώσεις του κ Jon Wellinghoff, νέου Προέδρου της Ομοσπονδιακής Ρυθμιστικής  Επιτροπής Ενέργειας των ΗΠΑ, ο οποίος μάλιστα προχώρησε λέγοντας οτι με τις δυνατότητες που υπάρχουν σήμερα, το φορτίο βάσης θα είναι σύντομα αναχρονισμός.  Δεν γνωρίζω πόσο καιρό θα παραμείνει στη θέση του ο κ  Πρόεδρος, ας ελπίσουμε οτι θα μακροημερεύσει. Εκείνο που θέλω όμως να τονίσω είναι οτι  όταν αυτά  λέγονται από τα πλέον επίσημα χείλη και μάλιστα στο κράτος με τις μεγαλύτερες ευθύνες στην υπερθέρμανση του Πλανήτη, αντιλαμβάνεστε πόσο άσχημα ηχούν στ αυτιά μας  οι φωνές των διεθνών και εγχώριων σειρήνων με τις δήθεν βεβαιότητες και την καλλιέργεια μονόδρομων για την δήθεν φθηνή, ασφαλή και πράσινη πυρηνική ενέργεια."

   

Με λύπη μου πληροφορήθηκα σήμερα τον πρόωρο θάνατό του μετά από μια βασανιστική πορεία με την αρρώστεια. Κρίμα, κρίμα!

Το τέρας το καλούμενον επιφανής...

Το εξώφυλλο του βιβλίου Αλ. Παπαδιαμάντης, "Χαλασοχώρηδες" και άλλες "δύο αιώνων πρίν" σύγχρονες πολιτικές ιστορίες, της Θεοδοσίας Δασκαλάκη (εκδ. Πολιιστική Εταιρεία Κρήτης-Πυξίδα της Πόλης, 2012).

"... Το τέρας το καλούμενον επιφανής τρέφει την φυγοπονίαν, την θεσιθηρίαν, τον τραμπουκισμόν, τον κουτσαβακισμόν, την εις τους νόμους απείθειαν. Πλάττει αυλήν εξ αχρήστων ανθρώπων, στοιχείων φθοροποιών, τα οποία τον περιστοιχίζουσι, παρασίτων, τα οποία αποζώσιν εξ αυτού, παχυνόμενα επιβλαβώς, σηπόμενα, ζωύφια βλαβερά, ύδατα λιμνάζοντα, παράγοντα αναθυμιάσεις νοσηράς, πληθύνοντα την ακαθαρσίαν..."

"... Ο λόγος, δι’ όν θεωρώ την δωροδοκίαν ως το μικρότερον κακόν είναι ότι ως είδος εκλογικής διαφθοράς την υπάγω εις το γένος της συναλλαγής. Συναλλαγή είναι η εν πρυτανείω σίτησις, αι εκ του δημοσίου ταμείου παροχαί, τα ρουσφέτια. Συναλλαγή είναι και η εις παρανόμους δίκας προστασία. Συναλλαγή είναι και η προς παραγραφήν οφειλομένων φόρων συνδρομή και η παράνομος εξαίρεσις κληρωτών. Συναλλαγή είναι και η δωροδοκία. Τώρα, ποίος προστάτης, ποίος πολιτευόμενος, ποίος βουλευτής είναι ιπποτικώτερος; Εκείνος όστις εκ του ιδίου ταμείου αγοράζει τας ψήφους των εκλογέων ή εκείνος όστις τας αγοράζει εκ του δημοσίου θησαυρού; Εκείνος όστις πληρώνει εκ του θυλακίου του ή εκείνος όστις πληρώνει εκ των χρημάτων του έθνους, χρημάτων ξένων, τα οποία εις την Ελλάδα μάλιστα εσυνηθίσαμεν όλοι να θεωρούμεν έρμα και σκοτεινά; Ποίος είναι πλέον γαλαντόμος; ... Και μεταξύ των δύο αντιπάλων, μετερχομένων την αυτήν διαφθοράν, θα επιτύχει εκείνος, όστις ευπρεπέστερον φορεί το προσωπείον κι επιδεξιώτερον τον κόθορνον..."

Τα παραπάνω αποσπάσματα είναι από το έργο "Χαλασοχώρηδες" του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην Ακρόπολη το 1892 (λίγο πριν την πτώχευση επί Χαριλάου Τρικούπη).

Αξίζει να διαβαστεί ολόκληρο (υπάρχει στο ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου:
http://www.sarantakos.com/kibwtos/mazi/ppd_xalaso.html).

Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η έκδοση της Πολιτιστικής Εταιρείας Κρήτης (Πυξίδα της Πόλης, Χανιά) με τίτλο «"Χαλασοχώρηδες" και άλλες "δύο αιώνων πρίν" σύγχρονες πολιτικές ιστορίες», όπου η Θεοδοσία Δασκαλάκη σταχυολογεί διάφορα κείμενα του Παπαδιαμάντη από έργα του, καταδεικνύοντας την ψυχή ενός «σατυριστή και μυκτηριστή της πολιτικής και ηθικής διαφθοράς του καιρού του».

Ποιος δεν συμφωνεί γι' αυτούς τους επιφανείς, που ο μπαρμπα Αλέξανδρος αποκαλεί τέρατα και που με σημαία τη σωτηρία και την ηθική μας γεμίζουν εικόνες νοσηρών αναθυμιάσεων και ακαθαρσίας. Να, όπως πάλι αυτές τις μέρες, μέρες απείρου κάλλους και ηθικού μεγαλείου!!!

Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος

Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος
να `ν’ ήμερος να `ναι άκακος

λίγο φαΐ λίγο κρασί
Χριστούγεννα κι Ανάσταση

κι όπου φωλιάσει και σταθεί
κανείς να μην του φτάνει εκεί

Μα ήρθαν αλλιώς τα πράματα
τονε ξυπνάν χαράματα

τον παν τον φέρνουν πίσω μπρος
του τρώνε και το λίγο βιος

κι από το στόμα την μπουκιά
πάνω στην ώρα τη γλυκιά

του τηνε παίρνουνε κι αυτή
χαρά στους που `ναι οι δυνατοί!

Χαρά στους που `ναι οι Δυνατοί
γι’ αυτούς δεν έχει χόρταση.

(Από τη συλλογή  "Ο ήλιος ο ηλιάτορας" του Οδυσσέα Ελύτη. Σπουδαία η ερμηνεία του Νίκου Δημητράτου στην εμπνευσμένη μελοποίηση του Δημήτρη Λάγιου)

Χρόνια πολλά και καλή δύναμη

                              Τὸ παιδὶ μὲ τὴ σάλπιγγα

                    Ἂν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖς
                     θὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου
                     νὰ τὴν πᾶς ὡς τὴν ἄκρη τοῦ κόσμου.
                     Νὰ τὴν κάνεις περιπατητικὸ ἀστέρι ἢ ξύλα
                     ἀναμμένα γιὰ τὰ Χριστούγεννα-στὸ τζάκι τοῦ Νέγρου
                     ἢ τοῦ Ἕλληνα χωρικοῦ. Νὰ τὴν κάνεις ἀνθισμένη μηλιὰ
                     στὰ παράθυρα τῶν φυλακισμένων. Ἐγὼ
                     μπορεῖ νὰ μὴν ὑπάρχω ὡς αὔριο.
                     Ἂν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖς
                     θὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου
                     νὰ τὴν κάνεις τὶς νύχτες
                     ὁρατὲς νότες, ἔγχρωμες,
                     στὸν ἀέρα τοῦ κόσμου.
  
                      Νὰ τὴν κάνεις ἀγάπη.

(Του Νικηφόρου Βρεττάκου. Αντιγραφή από: users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/nikhforos_brettakos_poems.htm)

Καλές γιορτές!  
Καλή δύναμη!

Ξεφυλλίζοντας τα Τεχνικά Χρονικά του ΤΕΕ πριν από 80 χρόνια, πρώτη χρονιά έκδοσής τους. 6. Αναφορές για Βιβλιοθήκες και πληροφόρηση

Το Τεχνικό Επιμελητήριο είχε πάντα ένα σταθερό και διαρκές ενδιαφέρον για τις βιβλιοθήκες και γενικά την πληροφόρηση, πράγμα που εξάλλου έγινε ολοφάνερο από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, δημιουργώντας ήδη το 1927 τη δική του Βιβλιοθήκη, την οποία διατηρεί και μέχρι σήμερα (για την πορεία της Βιβλιοθήκης του ΤΕΕ θα ασχοληθώ σε άλλη ανάρτηση αναλυτικά).

Έτσι, ήδη στο πρώτο τεύχος του 1932 δημοσιεύεται η απόφαση της  Διοικούσας Επιτροπής να αγοράσει τη Βιβλιοθήκη του Καθηγητή ΕΜΠ Γ. Κονοπισσόπουλου, μετά από θετική εισήγηση της επιτροπής που συνέστησε προς τούτο ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Ν. Κιτσίκης, έχοντας υπόψη "την ανάγκην όπως το Επιμελητήριον αποκτήση βιβλιοθήκην ανάλογον της αποστολής του". Σημειώνεται ότι η συλλογή, αποτελούμενη από 900 τόμους, περιελάμβανε κυρίως μηχανολογικά βιβλία, περιοδικά VDI της περιόδου 1880-1907, 8-10 τόμους από εξάγλωσσο τεχνικό λεξικό, καθώς και "συλλογή αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων επί των φυσικών και μηχανικών θεμάτων". Λίγο αργότερα, η Δ.Ε. αγόρασε επίσης τη Βιβλιοθήκη του Λουδοβίκου Σνάιδερ, η οποία απετελείτο από 700 βιβλία, για θέματα κυρίως Πολιτικών Μηχανικών.


Το ενδιαφέρον συνεχίστηκε και  σχεδόν σε όλα τα τεύχη υπήχαν αποφάσεις, επίκαιρα νέα και άλλες σχετικές ανακοινώσεις, καθώς και βιβλιογραφία ελληνικών και ξενόγλωσσων βιβλίων, συχνά εκδόσεις του ΤΕΕ και με εκτενή παρουσίαση του περιεχομένου τους,  θεωρώντας τη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ ως "προάγουσα την τεχνικήν κίνησιν και συμβάλλουσα εις την ανύψωσιν του επιστημονικού επιπέδου". Μάλιστα, στο τεύχος του Αυγούστου δημοσιεύεται η λίστα των περιοδικών της Βιβλιοθήκης. Είναι 47 τίτλοι, από τους οποίους οι 12 είναι ελληνικοί και οι υπόλοιποι κυρίως γερμανικοί και γαλλικοί (υπάρχουν μόνο 4 περιοδικά στην αγγλική γλώσσα).

Εξάλλου, η Επιτροπή του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών μελέτησε "το ζήτημα δημιουργίας μικράς και συντόμου τεχνικής βιβλιοθήκης εις την οποίαν ο Μηχανικός να δύναται να προσφεύγει διά τον υπολογισμόν και κατασκευήν τεχνικών έργων συνήθους τύπου". Εκφράστηκε δε η ανάγκη μετάφρασης τεχνικών βιβλίων, κατ' αρχάς γερμανικών, για εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης. Επίσης, κάτω από τον γενικό τίτλο "Οργάνωσις, ενημερότης, στατιστική", το Τμήμα, "προς πληρεστέραν ενημέρωσιν  και μεθοδικωτέραν κατεύθυνσιν των εργασιών του εφ' όλων των ζητημάτων της χώρας", αποφάσισε να καταρτίζει "ειδικούς φακέλους όπου θα συγκεντρωθούν συστηματικώς όλοι οι Νόμοι, Διατάγματα, στατιστικαί πληροφορίαι, πάσης φύσεως διατριβαί...".

Το έργο λοιπόν της τεχνικής πληροφόρησης και τεκμηρίωσης στο ΤΕΕ χρονολογείται από τα πρώτα χρόνια δημιουργίας του ίδιου του ΤΕΕ και απετέλεσε όλα τα χρόνια βασικό πυλώνα της ύπαρξής του.

Είναι όμως εξίσου ενδιαφέρον ότι συνδέεται και συνδυάζεται η λειτουργία της Βιβλιοθήκης και με ζητήματα όπως η χρήση της (τεχνικής) γλώσσας, η ορολογία, η τέχνη της γραφής και η έκδοση και μετάφραση βιβλίων. Ήδη στο 2ο τεύχος του 1932 γίνεται αναφορά στην "τεχνική λογογραφία" (technical/engineering literature;) που βρίσκεται σε εμβρυώδη κατάσταση στην Ελλάδα και στις  προσπάθειες που έχουν ήδη ξεκινήσει για τη δημιουργία τεχνικού λεξιλογίου.

"Εκεί όπου καλλιεργείται το βιβλίον, εκεί απαντώνται και αι ωραιότεραι τεχνοτροπίαι εκφράσεων συντεθειμέναι εκ των ευηχοτέρων, συντομωτέρων και ακριβεστέρων την έννοιαν λέξεων".

Η παραπάνω πρόταση μπορεί να αναγνωσθεί και ως απαρίθμηση κανόνων σχηματισμού όρων (βλέπε εδώ και τις σημερινές, διεθνώς τυποποιημένες αρχές σχηματισμού όρων).

Σχέδιο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πατρών σε κατά μήκος τομή

Πέραν όμως των αναφορών σχετικά με τη διαρκή προβολή της Βιβλιοθήκης του ΤΕΕ μέσα από τα Τεχνικά Χρονικά του 1932, έχει αξία να αναφερθούμε και στο άρθρο για τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών γραμμένο από τον επιφανή αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό, ο οποίος είχε εκπονήσει και την αρχιτεκτονική μελέτη του κτιρίου, σύμφωνα με το πρόγραμμα του Δήμου Πατρέων.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών: Κάτοψη ισογείου

Στο κείμενο, ο Καραντινός περιγράφει τους χώρους και τις λειτουργίες της Βιβλιοθήκης, ενώ παραθέτει τα σχέδια κατόψεων και τομών όλων των ορόφων, δίνοντας τη δυνατότητα στον αναγνώστη να μελετήσει διεξοδικά όλους τους χώρους όπως τους μελέτησε. 

Έτσι, προβλέπονται στο ισόγειο αίθουσα συγκεντρώσεων και διαλέξεων περιλαμβάνουσα και μικρή σκηνή για παραστάσεις, "διαμέρισμα παραλαβής των βιβλίων, σκάλα υπηρεσίας και ανυψωτήρ διά την χρήσιν των αποθηκών των βιβλίων ως και W.C. διά τα εξωτερικής χρήσεως γραφεία".  Η ιματιοθήκη, οι αποθήκες και η κεντρική θέρμανση τοποθετούνται στο υπόγειο.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών: Κάτοψη ημιόροφου

Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών: Κάτοψη του αναγνωστηρίου (1ος όροφος)

Στον ημιόροφο προβλέπεονται τα βιβλιοστάσια, η γαλαρία της αίθουσας διαλέξεων, αναψυκτήριο και η αίθουσα του επιστάτη. Ενώ στον πρώτο όροφο τοποθετεί το αναγνωστήριο, εξασφαλίζοντας σχετική απομόνωση από το θόρυβο των δρόμων. (Περισσότερα για τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πάτρας, στη σελίδα της).

Πρέπει να ομολογήσουμε ότι η μελέτη Βιβλιοθήκης του Καραντινού ήταν πρωτοποριακή για την εποχή της. Όμως, ακόμη και σήμερα, πόσες αλήθεια δημοτικές βιβλιοθήκες διαθέτουν τέτοια πολυτέλεια χώρων και υπηρεσιών και τέτοια "πολυτέλεια" αφθονίας... διαθέσιμου προσωπικού για να μπορεί ν' ανταπεξέρχεται στις απαιτήσεις αυτές; Όταν και οι λέξεις χάνουν το νόημά τους και η διαθεσιμότητα γίνεται (οιονεί) συνώνυμο της απαξίωσης, της αχρήστευσης, της απόλυσης!

Και για να επανέλθω στο ΤΕΕ και στη Βιβλιοθήκη του, δεν θάπρεπε να χρειάζεται να πω ότι ο ρόλος που της απέδωσε ο Νίκος Κιτσίκης πριν από 80 χρόνια δεν έχει πάψει να ισχύει, ρόλος ανάλογος της αποστολής του, δηλαδή να προάγει την επιστημονική κίνηση και να συμβάλλει στην ανύψωση του επιστημονικού επιπέδου, δηλαδή να συγκεντρώνει, να τεκμηριώνει και να ενημερώνει συστηματικά και μεθοδικά επί μηχανικών θεμάτων, δηλαδή να συνεχίσει να είναι για τους μηχανικούς (και όχι μόνο) αυτό που ήταν εδώ και 85 χρόνια. Σε τίποτα δεν εξυπηρετεί η απαξίωση των βιβλιοθηκών και των ανθρώπων που δουλεύουν γι' αυτές.

Ξεφυλλίζοντας τα Τεχνικά Χρονικά του ΤΕΕ πριν από 80 χρόνια, πρώτη χρονιά έκδοσής τους. 5. Αναφορές για τους σεισμούς και τις αντισεισμικές κατασκευές

Χάρτης των σεισμών της Χαλκιδικής, Σεπτέμβριος 1932 (Πηγή: Τεχνικά Χρονικά, 15/10/1932)

Με αφορμή τους σεισμούς της Χαλικιδικής τον Σεπτέμβριο του 1932, οι οποίοι ακολούθησαν τους σεισμούς στην Εύβοια και στην Κόρινθο και μάλιστα χαρακτηρίστηκαν από τον καθηγητή Αθ. Ρουσόπουλο κατά τι ισχυρότεροι των σεισμών της Κορίνθου του 1928, το Τεχνικό Επιμελητήριο κινητοποιήθηκε άμεσα και τέθηκε στη διάθεση της Κυβέρνησης για την τεχνική αποτύπωση, μελέτη και  αντιμετώπιση των προβλημάτων που προέκυψαν. 

Στο άρθρο του με τίτλο "Η ανάγκη κρατικής οργανώσεως έναντι θεομηνιών", ο Γενικός Γραμματέας του ΤΕΕ Μιχ. Οικονόμου αναφέρεται αρχικά στα προβλήματα που προέκυψαν μετά τους σεισμούς της Κορίνθου αποδίδοντας τη μεγέθυνση του Κορινθιακού δράματος, όπως το ονομάζει, στην έλλειψη οργάνωσης και μεθόδου. (Δυστυχώς, και πάλι μετά από 75 χρόνια τα ίδια πράγματα λέγαμε μετά τις φωτιές στην Ηλεία!)  

Στη συνέχεια περιγράφει την οργάνωση αντίστοιχων δραστηριοτήτων στην Ιταλία μετά τους σεισμούς του 1930 και προτείνει τη σύσταση Κεντρικής Μόνιμης Υπηρεσίας "με προοδευμένας αντιλήψεις", που θα παρέχει τη δυνατότητα γρήγορης και αποτελεσματικής δράσης. Στο μεταξύ, προτείνει σημαντικά μέτρα τόσο για την άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων, όσο και για την οριστική αποκατάσταση αυτών.

Την Έκθεσή του για τους σεισμούς της Χαλκιδικής παρουσιάζει ο καθηγητής ΕΜΠ Αθ. Ρουσόπουλος (ο συγγραφέας, πέραν των άλλων, του σπουδαίου βιβλίου "Προς ουσιαστικόν λογισμόν και τάξιν. Κατασκευάζειν και χαίρειν"), στην οποία περιγράφει τα τεχνικά προβλήματα των κατασκευών και αποδίδει την ύπαρξη νεκρών και τόσων ζημιών στο "ευτελές των δομήσεων". Γράφει: "Η ολότης σχεδόν των οικιών είναι κτισμέναι με χώμα άνευ ασβέστου, τινές και ως ξηρολιθοδομαί." Καταλήγει: "... από σήμερον και εις το εξής δεν επιτρέπεται να κτίζεται σημαντική οικοδομή και οικοδομή εκ σκελετού σιδηροπαγούς σκυροδέματος η οποία να μη είναι αντισεισμική..." και προτείνει "να συνταχθώσι κανονισμοί αντισεισμικής δομικής εξασφαλίσεως καθ' όλον το Κράτος..."

Εξάλλου, ο πολιτικός μηχανικός Πλ. Εμμανουηλίδης υποστηρίζει την ανάγκη στροφής στην "ευθηνή αντισεισμική ανοικοδόμηση αγροτικών συνοικισμών" και προτείνει την υιοθέτηση ξύλινων κατασκευών, διατυπώνοντας πλεονεκτήματα, ιδιότητες, τεχνικές και οφέλη από μια τέτοια πολιτική.

Ενδεικτικό της συμβολής των μηχανικών στη μελέτη των σεισμικών δυνάμεων από πολύ νωρίς είναι και το πολυσέλιδο επιστημονικό άρθρο του καθηγητή Αθ. Ρουσόπουλου με τίτλο "Διανομή οριζοντίων δυνάμεων υπό ακάμπτου πλακός εις ολόσωμους εν τω χώρω φορείς : περίπτωσις σεισμικών δυνάμεων - διανομή και δίαιτα αυτών", που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο 1932, συμπτωματικά τον ίδιο μήνα που έγιναν οι σεισμοί της Χαλκιδικής.